Yeni keşfedilen HR 5183b, bir gezegenin aksine kuyrukluyıldızları andıran uzun eliptik bir yörüngeye dahip. Dev ötegezegenin yıldızı, elipsin bir ucunda yer alıyor.
Giderek artan ötegezegen keşifleri, her defasında derin uzayın heyecna verici bir bilinmeyenini daha ortaya çıkarmamızı sağlıyor. HR 5183b adlı gezegen de sahip olduğu özellik ile astronomlar için bir ilk özelliği taşıyor. HR 5183b, bugüne dek tespit edilen en eliptik yörüngeye sahip ötegezegen.
The Astrophysical Journal dergisinde yayınlanacak araştırmada yer alan California Teknoloji Enstitüsü’nden (Caltech) Sarah Blunt, “Bu gezegen Güneş Sistemi’nde yer alan gezegenlerden tamamen farklı. Dahası, bugüne dek tespit edilen ötegezegenlere de benzemiyor” ifadesini kullandı.
Blunt, şu açıklamayı yaptı:
“Yıldızlarından daha uzakta kalan gezegenlerin daha dairesel bir yörüngeye sahip olduğunu biliyoruz. HR 5183b’nin bu kadar sıradışı bir yörüngeye sahip olması ise diğer gezegenlere kıyasla farklı bir oluşum veya evrim süreci geçirdiği anlamına geliyor olabilir.”
Bir gaz devi olan HR 5183b, 103 ışık yılı ötede yer alan Güneş benzeri bir yıldızın yörüngesinde yer alıyor.
HR 5183b’nin eliptik yörüngesi o kadar uzun ki, yıldızının etrafında bir turu tamamlaması 74 yıl sürüyor ve bu esnada aralarındaki mesafe 30 astronomik birime (AU) kadar çıkıyor. Yörünge hareketi esnasında gezegen-yıldız arasındaki en yakın mesafe ise 5 AU olarak ölçüldü.
Uzun süren gözlemler ile ortaya çıkarılan HR 5183b, ötegezegenleri keşfetmek için kullanılan güvenilir bir tercih olan radyal hız yöntemi ile bulundu. Bu yöntem ile yıldızların yörüngelerindeki gök cisimlerinin çekim kuvvetine maruz kalarak yaptıkları çok hassas hareketler tespit edilebiliyor.
Yıldızlarına yakın olan gezegenlerin tespiti aynı yöntem ile çok daha kısa sürüyor. Ancak yörünge süresi onlarca yıla, hatta yüzyıllara çıktığı zaman çok daha sabırlı olmak gerekiyor.
HR 5183b için bu süre 10 yıl olarak belirdi. Yıllar süren gözlemlerin ardından, yörüngesinde yer aldığı yıldız aniden Jüpiter’in üç katı kütleye sahip bir gök cisminin çekim kuvvetinin etkisiyle hızlandı. 2018’de radyal hız ölçümleri astronomların peşinde olduğu gezegeni ortaya çıkardı.
“Şaşırtıcı ve beklenmedik”
HR 5183b Güneş Sistemi’nde yer alsaydı, Jüpiter’in yörüngesinden daha yakına sokulacak ve daha sonra Neptün’e kadar ilerleyecekti.
Astronomlar, ötegezenin tuhaf yörünge hareketinde bir nevi “yerçekim destek manevrası” yaptığını belirtti. Bu yöntemde, uzay araçları gezegenlerin yerçekim kuvvetinden yararlanarak yörüngelerinden sapandan fırlarmış gibi fırlıyor ve hızlarını artırıyor. HR 5183b, bu şekilde yıldız sisteminin en uzak köşelerine ilerliyor ve ardından geri gelerek döngüyü tekrarlıyor.
Araştırmada yer alan astronom Andrew Howard, “HR 5183b’nin yörüngesindeki zamanın büyük kısmını yıldız sisteminin içlerinde geçirdiğini, ardından hızlanarak yıldızının etrafında sapandan fırlamış gibi ilerlediğini” söyledi.
Gezegen diskleri, yıldızların içine düşmedikleri sürece genelde yıldızın etrafında dairesel ilerleyen gezegenlerin oluşmasını sağlıyor. Kuyrukluyıldızların, Güneş Sistemi’ndeki gök cisimleri ile yerçekim etkileşimine girerek farklı yörüngeler elde ettikleri biliniyor. Bu bulgu, HR 5183b’nin başına geleni açıklayabilir.
Astronomlara göre en muhtemel senaryo ise HR 5183b’nin bir zamanlar kendi boyutlarında bir komşusu olduğu. Çok yakınlaştıklarında, yerçekim etkileşimi HR 5183b’yi bugün sahip olduğu tuhaf yörüngeye itmiş olabilir. Bu senaryoda, diğer gezegen yıldız sisteminden muhtemelen atıldı.
Howard, “Ötegezen araştırmalarında oldukça sürpriz verici bir keşif… HR 5183b, Güneş Sistemi’nden farklı bir yıldız sistemine örnek sunduğu gibi Evren’deki son derece zengin gezegen çeşitliliğini gösteriyor” dedi.
Bugüne dek keşfedilen ilginç ötegezegenlere baktığımızda, fazlasıyla ilgi çekici örnekler bulmak mümkün. Neler derseniz, aşağıdaki haberlere göz atabilirsiniz: