Süpernova ile ömrü sona eren N6946-BH1 adlı yıldızın yıllar içinde elde edilen görüntüleri, patlamanın ardından bir karadelik oluştuğunu ortaya çıkardı. Büyük Binoküler Teleskop (LBT) ile NASA Hubble ve Spitzer teleskopları tarafından 2007-2015 yılları arasında yapılan gözlemler, Güneş’in 25 katı büyüklüğündeki yıldızın karadeliğe dönüşmesiyle sonuçlanan süpernova sürecini gözler önüne serdi.
N6946-BH1, Dünya’dan 22 milyon ışık yılı ötedeki NGC 6946 galaksisinde yer alıyor. Yukarıdaki fotoğrafta, N6946-BH1’in 2007 yılında dev bir yıldız iken teleskoplara nasıl belirdiği görülüyor. 2009 yılında, yıldız süpernova patlaması ile Güneş’in 1 milyon katı parlaklığa ulaştı ve birkaç ay boyunca bu şekilde kaldı. 2015’te elde edilen görüntüsünde ise yıldızın ortadan kaybolduğu görüldü. Spitzer tarafından tespit edilen kızılötesi sinyaller, geride bir karadelik kaldığına işaret etti. Radyasyonun, en yüksek ihtimalle karadeliğin etrafını saran enkazdan geldiği düşünülüyor.
Araştırmada yer alan Ohio State Üniversitesi’nden Christopher Kochanek’e göre, yakın bir galaksideki N6946-BH1’in başına gelenler dev yıldızlarda neden çok az süpernova gözlemlendiğinin cevabı olabilir. Tahminler, dev yıldızların yaklaşık yüzde 30’unun süpernova gerektirmeden karadeliğe dönüştüğünü öne sürüyor.
‘Başarısız süpernova’
Spiral bir galaksi olan NGC 6946, aynı zamanda ‘Havai Fişek Galaksisi’ olarak da tanımlanıyor. Sebebi, süpernovaların burada çok sık yaşanması. Örneğin, henüz 14 Mayıs’ta tespit edilen SN 2017eaw adlı süpernova, şu an parlaklığının en üst seviyesine ulaşmış durumda. N6946-BH1 ise 2009 yılında zayıf bir parlaklık ile süpernova sürecine başladı. 2015’e gelindiğinde ise ortadan yok olmuştu. Kochanek’e göre bu durum ‘süpernovanın kısa sürdüğüne’ işaret ediyor.
LBT ile N6946-BH1’in süpernova izlerini bulma girişimleri başarısız olunca, gökbilimciler aniden gözden kaybolan yıldızı tespit etmek için Hubble ve Spitzer verilerini kullandı. Yıldızın parlaklığını yitirdiği veya bir toz bulutunun ardında kaldığı düşünüldü. Ancak bir yıldız bulmaya yönelik tüm taramalar sonuçsuz kaldı.
Ohio State Üniversitesi’nden Scott Adams, N6946-BH1’in gerçekleştirdikleri gök taramasının ilk yedi yılında tespit edilen ilk ‘başarısız süpernova’ olduğunu belirtti. Tarama süresince gözlemlenen farklı galaksilerde altı süpernova tespit edildi. Veriler, dev yıldızların yüzde 10 ile yüzde 30 oranında başarısız süpernova geçirdiğine işaret ediyor. Adams, gözlemlerinde çok daha fazla süpernova tespit etmeleri gerekirken bu sayının neden az kaldığını başarısız süpernovalar ile açıkladıklarını belirtti.
Süpernova yoksa karadelik oluşumu daha kolay olabilir
Monthly Notices of the Royal Astronomical Society dergisinde yayımlanan makalenin yazarlarından Profesör Krzysztof Stanek, yapılan keşifteki en ilgi çekici kısmın süper dev karadeliklerin kökenlerine uzanan etkileri olduğunu düşünüyor.
Stanek, bir yıldızın dış katmanlarını uzaya saçtıktan sonra halen bir karadelik oluşturacak kadar kütleye sahip olmasının LIGO (Lazer Enfertrometre Kütleçekim Dalga Gözlemevi) tespitlerine bakıldığında şaşırtıcı olduğunu belirtti. Geldiği çözüm ise şu: “Eğer süpernova yoksa muhtemelen bir süper dev karadelik oluşturmak daha kolay.”