Dünya’mıza ait en ilginç gerçeklerden biri, okyanusların derinliklerine inmenin atmosfer dışına çıkmaktan çok daha zor olduğu. Hatta, ünlü yönetmen James Cameron’ın dünyanın en derin noktası Challenger Deep’e inmesi, en son teknolojinin kullanıldığı yıllar süren bir çalışma gerektirmişti. Cameron, ilk kez 1960 yılında elde edilen başarıyı 50 yıl sonra elde ederek Everest’ten 1,5 kilometre daha uzun olan çukura inmeyi başarmıştı.
Cameron’ın Mariana Çukuru’nda elde ettiği veriler, Dünya’nın erişilmesi çok zor derinliklerinde neler sakladığına dair az bir bilgi sunmuştu. Birkaç saat süren dalışın en büyük keşfi, Güneş ışınlarının bilinmediği 11 bin metre derinlikte yaşam olmasıydı.
Bilim dünyasının tahminlerine göre okyanusların bin metre ve ötesindeki derinliklerine ait alanın en az yüzde 75’i keşfedilmemiş durumda. Oralarda neler yattığı konusunda kafa yormak, Pacific Rim gibi bilim-kurgu filmlerinden, Felix Baumgartner’in görüşlerine kadar uzanan birçok olasılığı akla getirebilir. Dünya’nın bilinmeyen yüzünde nelerin saklı olduğunu sorusunu az da olsa cevaplamak için, X Prize Foundation ilk önemli adımı attı.
Shell Ocean Discovery X Prize adıyla açıklanan yarışma, zor hedefleri başarmak için en iyi strateji olarak beliren rekabeti öne çıkarıyor. 7 milyon dolarlı ödülün amacı, katılacak ekiplerin okyanusların 4 kilometre derinliğini yüksek çözünürlükte tarayacak teknolojiler geliştirmeleri. Bu teknolojilerle binlerce metre derinliklerin haritasının çıkarılması ve kimyasal-biyolojik veriler toplanması amaçlanıyor.
Robotik teknolojiler öne çıkacak
X Prize’ın yarışma için hazırladığı videoda, Dünya’nın üçte ikisini kaplayan okyanusların sadece yüzde 5’inin keşfedildiği belirtiliyor. Günümüzde gelinen en ileri nokta, sonar taramaları ile okyanus tabanlarının haritasını çıkarmak. Ancak orada neler yatıyor sorusunun cevabı on yıllar sürmesi gereken keşiflere işaret ediyor. –
Yarışma kapsamında katılacak ekipler havadan veya sualtından araştırma yapabilecek. Suyun 2 ila 4 kilometre derinine inmesi planlanan robotik keşif cihazlarının çok az ışık alan noktalarda dondurucu soğuklara da dayanabilmesi gerekiyor.
Yarışma sonucunda 4 kilometre derinlikten en fazla veri toplayan ekip 4 milyon dolar ödül kazanacak. En çok veri toplayan ikinci ekip ise 1 milyon dolar alacak. ABD Ulusal Atmosfer ve Okyanus İdaresi de (NOAA) sualtında biyolojik ve kimyasal (doğru) veri toplayacak ekibe 1 milyon dolar ödül verecek.
Sualtındaki gizemleri ve olası kaynakları keşfetmenin kapısını aralayacak yarışma, şüphesiz birçok yeni teknolojinin de gelişmesine katkıda bulunacak. Daha da önemlisi, insanlıktan kilometrelerce derinlikte ne gibi deniz canlıları yaşadığı ortaya çıkabilir.