Japonya’ya özgü bir kelebek türüne ait tırtılın, şeker verdiği karıncaları kendine hizmet eden özel korumalara dönüştürdüğü ortaya çıktı.
Japon araştırmacı, Masaru Hojo, vahşi doğadaki takasların en ilginç örneklerinden birini ortaya çıkardı. Japonya ve Güneydoğu Asya ülkelerinde görülen mavi menekşe kelebeğinin* (Narathura japonica) tırtılı, karıncaları şeker tanecikleriyle özel korumaya çeviriyor. Hojo, yaptığı gözlemler sonucu karşılıklı takasa dayanan ilişkinin sanılandan çok daha öteye gittiğini fark etti.
Pristomyrmex punctatus türüne ait uysal karıncalar, şekerlerini aldıktan sonra bir daha yuvalarına dönmediği gibi yemek aramayı da kesiyor. ‘Sahiplerinin’ yanından ayrılmayan karıncalar, dış tehditlere karşı dikkat kesilen korumalara dönüşüyor.
Kobe Üniversitesi’nde araştırmacı olan Hojo, karıncaları bir nevi bekçi köpeğine çeviren etkenin ne kadar gerçek olduğunu anlamak için laboratuvarda gözlemler yaptı.
Yakın gözlemlerde, tırtılın salgıladığı şekerden başka bir şey yemeyen karıncalar, yerlerini hiçbir zaman terk etmedi. Daha da tuhafı, tırtıl dokungaçlarıyla onlara fiske attığı zaman etrafta bir tehdit varmış gibi sağı solu kolaçan edip agresif bir hale büründüler.
Hojo, karıncaların doğal alanda bu ‘komutu’ zaman çevredeki örümcek ve arı gibi diğer böceklere saldırıya geçtiklerini söyledi. Kısaca, kendi ürettiği şekerle karıncaları yönlendirmeye başlayan tırtıl onları zombiye çevirmeyi başardı.
‘Karınca için de avantajlı olabilir’
Lycaenidae familyasına ait kelebeklerin yanı sıra birçok arı türünün üretebildiği yapışkan ve şeker ağırlıklı sıvıya ‘Honeydew’ deniyor. Hojo ve meslektaşları, şekerle beyni yıkanan karıncalara rezerpin vererek, beyinde sinir taşıyıcısı görevi gören dopamini bloke etmeyi denedi.
İlacı alan karıncalar büründükleri agresif tavırdan çıkarak kendilerine gelince, tırtılın sırrı da ortaya çıktı. Ancak henüz karıncaların dopamin seviyesini etkileyen kimyasal kokteylin içeriği tespit edilemedi.
New Scientist’e yorum yapan Pune kentindeki Hindistan Bilim Eğitmi ve Araştırma Enstitüsü’nden John Mathew, ‘yönlendirici parazit davranışı’ olarak tanımlanabilecek ilişkinin diğer türlerde de yaygın olabileceğini belirtti.
Meksika’nın Ulusal Politeknik Enstitüsü İleri Çalışmalar ve Araştırma Merkezi’nden Martin Heil ise ‘karşılıklı ilişkide dengelerin belirsiz olduğunu’ söyledi. Heil, tırtılın açıkça avantaj sağladığını ancak karınca için durumun minimum olduğunu söyledi. Eğer Honeydew karınca için yeterince besleyici ise o zaman düştüğü durum mantıklı olabilir.