Kızıl Gezegen’de mavi günbatımı

NASA’nın Curiosity uzay aracı, Mars’ta günbatımını gözlemleyen üçüncü uzay aracı oldu. Keşif robotunun dört ayrı karede görüntülediği mavi günbatımı, Dünya’ya ait milyarlarca fotoğraftan sıkılanlar için oldukça anlamlı.

Curiosity, Ağustos ayında üçüncü yılını doldurmaya hazırlandığı Mars’ta sadece kayaları ve kumları incelemekle yetinmiyor. Nükleer keşif aracı bazen yüksek çözünürlüklü kamerası Mastcam’i yukarı kaldırarak Güneş’e bakıyor. İlk olarak Eylül 2013’te Mars’tan Güneş tutulmasını gözlemleyen Curiosity, bu sefer olağanüstü bir günbatımını görüntüledi. Böylece, Opportunity ve Spirit’in ardından Mars günbatımını izleyen üçüncü keşif aracı oldu.

Keşif aracının mavi günbatımını Mars’taki 956’ncı gününde (sol 956), yani 15 Nisan 2015’te yakaladı. Güneş’in ufukta yok olma sahnelerinin açık mavi tonlar altında olmasının sebebi, Mars’ın aşırı ince atmosferi ve bir kum fırtınası nedeniyle gökyüzünün tozla kaplanması. Bu sayede bilim insanları atmosferdeki dikey kum dağılımı hakkında bilgi edinme şansı da buluyor.

Mavi günbatımının bilimsel açıklaması

Curiosity ekibinde yer alan Texas A&M Üniversitesi’nden Mark Lemmon, ‘tozların havada mükemmel dağılması sayesinde mavi ışığın atmosferin her yerine neredeyse eşit yayıldığını’ belirtti.

Lemmon, “Mavi ışık tozdan yayıldığında, Güneş’in olduğu tarafa diğer renklerin ışınından daha yakın olur. Gökyüzünün geri kalanı, toz tarafından emilen veya Güneş’e çok yakın olmayan sarı-kırmızı renkle kaplıdır” açıklamasını yaptı.

Kafada canlandırması fazlasıyla yorucu olan bilimin sonucunda, Mars’ta Dünya’nın tam tersi bir günbatımı yaşanıyor. Dünya’da Güneş battığı esnada gökyüzü sarı-kırmızı ışınlarla dolarken, göremediğimiz kısmı mavi kalıyor.

Siyah-beyazdan maviye dönüştü

Mavi günbatımının hikayesinde sıkıcı bilimin daha da fazlası  var. Maalesef her şey her gün yakalayabileceğiniz bir günbatımını birkaç filtreden geçirip Instagram’a koymak kadar kolay değil.

Mastcam’de, ‘Bayer filter’ adı verilen ve kameranın dedektörü üzerinde yer alan renk filtreleri var. Her pikselin kırmızı, yeşil veya maviye boyalı olduğu filtreler, kamera ışığı aldığında görüntüyü insan gözünün algılayacağı gibi oluşturmaya programlanmış. Ancak kamera yapay zekaya sahip olmadığı için, siyah-beyaz elde edilen fotoğraflar ya Curiosity’nin bilgisayarında, ya da yerdeki mühendisler tarafından renkli hale getiriliyor.

Kendisine teşekkür ediyor ve Opportunity uzay aracının 4-5 Kasım 2010 tarihlerinde görüntülediği mavi günbatımı vidosuna bakıyoruz. Mars günbatımına ait en uzun gözlem olan Opportunity gözlemi, bir gün orada yaşama şansı ‘elde edemeyecek’ bizler için ufak bir teselli…

Bu arada Mars’ta bir günün 24 saat 37 dakika olduğunu not düşelim. Büyük torununuz falan oraya düşerse bol bol mavi günbatımı izleyebilecek.