Günümüzün en büyük sorunlarından biri adaptif immün yetmezlik, bu anomalinin neticesinde tedavisi güç ve oldukça kompleks gelişen hastalıkların görülme sıklığı da artmaktadır. Bu hastalıklardan biride çağımızın vebası “kanser”. Kanser için belki de bugüne kadar en heyecan verici gelişme yakın zamanda kaydedildi. CAR-T hücre tedavisi adını alan ve CRISPR teknolojisi ile geliştirilen bu yöntem bizim savaşçı hücrelerimizi kanserli dokuya hedefliyor. Yeni bir immün sistemin inşaasına başlıyor da denilebilir.
CAR-T HÜCRE TEDAVİSİ
Günümüzün hatta birkaç asırdır insanlığın üzerine kara bir leke olarak çökmüş hastalıkların başında gelen kanser hastalığı için umut vadeden bir yöntem keşfedildi. Hali hazırda kullanılan kemoterapi, radyoterapi gibi yöntemler hastada geri dönüşü çok zor olan hasarlar bırakıyor ve yaşam kalitesini tedavi süresince/sonrasında olumsuz etkiliyorlar. Bunun yanında bilim insanları son yıllarda nano elemanları kullanarak hedefe yönelik tedaviler geliştirip nokta atışları yapmaya çalışmaktadırlar. İşte bu yöntemlerden en yenisi ve en heyecan vericisi olan Car-T hücre tedavisinden bahsedeceğiz.
Yakın zamana kadar, CAR-T hücresi tedavisinin kullanımı, ileri kan kanseri olan hastalardaki küçük klinik araştırmalarla sınırlıydı. Ancak bu tedaviler hem araştırmacıların hem de toplumun dikkatini çekti; çünkü diğer tüm tedavilerin durdurulduğu ve tedavi umudunun kalmadığı bazı hastalarda (hem çocuklarda hem de yetişkinlerde) ortaya çıkan olağanüstü olumlu sonuçların etkisiyle.
Car-T hücre tedavisinin dünyada önde gelen klinik uygulamalarını yapan New York’taki Memorial Sloan Kettering Kanser Merkezi’den Renier J. Brentjens, M.D., Ph.D.’ı Car-T tedavisi için “hastalara canlı bir ilaç vermekle eşdeğerdir” diyor.
Adından da anlaşılacağı üzere CAR-T hücresi terapisinin omurgası, bağışıklık tepkisinin düzenlenmesindeki kritik rolü ve patojenler tarafından enfekte olmuş hücrelerin öldürülmesi nedeniyle genellikle bağışıklık sisteminin ataşeleri olarak adlandırılan T hücreleridir. Terapi, hastalardan kan tedarikini takiben T hücrelerinin ayrılmasını (izole edilmesi), ardından, devre dışı bırakılmış bir virüs kullanarak T hücreleri, kimerik antijen reseptörleri veya CAR’lar olarak adlandırılan yüzeylerinde reseptörler üretmek üzere genetik olarak tasarlanır.
Yeni tasarlanmış ve tek hedefi içerisine virüs yardımıyla yerleştirilmiş olan kanser hücresinin genetik şifresidir. Bu sayede yeterli sayıda vücuda verildiğinde hiç durmadan kanserli hücre üzerine ataklar gerçekleştirmesi beklenmektedir. Kültüre alınan yeni T hücreleri, yeterli sayıya ulaştığında son adım olarak CAR-T hücrelerinin hastaya verilmesi işlemi gerçekleştirilir (“lenfoterapi” öncesi kemoterapi rejimi öncedir). Her şey planlandığı gibi giderse genetiği değiştirilmiş hücreler, hastanın vücudunda daha da çoğalır ve modifiye edilmiş reseptörlerin rehberliğinde, antijenleri yüzeylerinde barındıran kanser hücrelerini tanıyıp öldürürler.
Zamanla, CAR-T hücrelerinin hücre içi değişiklikteki ilerlemeleri, modifiye edilmiş T hücrelerinin hastaya infüzyon sonrasında daha fazla T hücresi üretme (genişleme) ve dolaşımda daha uzun süre hayatta kalma (ısrarlılık) yeteneğini geliştirmiştir. CAR-T hücrelerinin bir seri üretilmesinin ne kadar sürdüğü konusunda da gelişmeler oldu. Başlangıçta birkaç hafta sürmesine rağmen, birçok laboratuvar şimdi bu süreyi 7 günden daha az bir zamana çekti.
Nükseden ’’TÜM’’, çocukluk kanserinin önde gelen ölüm nedenidir. Dr. Grupp, tekrarlayan veya mevcut tedavilere cevap vermeyen TÜM’ lü çocuklarda ve genç yetişkinlerde CAR-T hücrelerinin çeşitli denemelerine yol açmıştır. CD19 hedefli CAR-T hücrelerini kullanılan daha önceki denemelerden birinde, çalışmada tedavi edilen 30 hastanın 27’sinde tüm kanser bulguları kayboldu (tam bir yanıt verdi) ve bu hastaların birçoğu tedaviden sonra tekrarlama belirtilerinin de hiçbirini göstermemektedir. Neticede CAR-T hücre tedavisindeki hızlı gelişmeler ve büyüme potansiyeli ilk inananların bile beklentilerini aştı.
Son olarak değinmek isterim ki her tedavi yöntemi gibi Car-T tedavisinin de yan etkileri bulunmaktadır. Örneğin yeni oluşturulan ve vücutta kendi özgül yaşam alanını şekillendiren Car-T hücreleri spesifik dokularda özellikle kanser dokuya karşı immün atak gerçekleştirir ve dokuda oluşabilecek diğer inflamasyonlara karşı bazen tepkisiz kalabiliyor. Zira vücudun kendi lenfositleri o bölgeye hücum ettiği zaman Car-T hücreleri yeni gelen lenfositlere saldırabilmekte ve dokuda ciddi hasarlara sebep olabilmekte. Tabi bu konu artık çözümlenmiş gibi duruyor ancak böyle bir ihtimalde var. Ayrıca üretici firma olan Novartis Car-T tedavisi için yarım milyon dolarlık bir rakam çıkartıyor. Şuan için en iyi yöntem olmasının dışında en pahalısı da diyebiliriz, genetik testlerde cabası.