NASA Hubble Uzay Teleskobu’nun keşfettiği futbol şeklindeki WASP-121b, atmosferinden demir ve magnezyum saçtığı gözlemlenen ilk ötegezen olarak kayıtlara geçti.
Astronomlar ilk kez Jüpiter benzeri bir gaz devinden hidrojen ve helyumdan daha ağır elementlerin kaçtığını tespit etti. Normalde sıcak Jüpiter benzeri gezegenler demir ve magnezyum gibi ağır metalleri bulutlarında toplayacak kadar soğuk oluyorlar. Yıldızına çok yakın olan WASP-121b ise ağır metallerine hakim olamayan ilk Jüpiter benzeri ötegezegen olarak karşımıza çıktı.
Yıldızına yakınlığından dolayı WASP-121b’nin atmosfer sıcaklığı bilinen tüm gezegen sıcalıklarının 10 katına, yaklaşık 2,500 dereceye çıkıyor. WASP-121 yıldız sistemi Dünya’dan yaklaşık 900 ışık yılı ötede yer alıyor.
Araştırmada yer alan Johns Hopkins Üniversitesi’nden David Sing, “Ağır metaller önceden sıcak Jüpiter’lerin sadece alçak atmosferinde görülmüştü… WASP-121b’de ise magnezyun ve demir gazları gezegenden o kadar uzak ki, yerçekimi bağı söz konusu değil” ifadesini kullandı.
WASP-121 yıldızının Güneş’ten daha parlak ve sıcak olan morötesi ışınları yeni keşfedilen sıcak Jüpiter’in üst atmosferini ısıtıyor ve gazların kaçmasını sağlıyor. Sing, kaçan gazların artan sıcaklığa etkisi olabileceğini belirtti. Sebebi, ağır metallerin morötesi ışınların etkisini artırma ihtimali.
WASP-121b, yıldızına o kadar yakın ki parçalanmanın eşiğinde. Futbol topu şeklinde olması da muhtemelen yerçekimsel gel-git kuvvetlerinden kaynaklanıyor. Sing, WASP-121b’nin çok büyük ve bir o kadar büyük olduğunu, zayıf yerçekimi nedeniyle de atmosferini neredeyse kaybettiğini belirtti. Talihsiz ötegezegen, ağır metallerin atmosferinden çok uzaklara saçıldığı tespit edilen ilk sıcak-Jüpiter.
James Webb Uzay Teleskobu için yeni bir hedef
WASP-121b, Hubble’ın 20 ötegezeni araştırdığı PanCET gökyüzü projesindeki gezegenler arasında yer alıyor. Gezegeni farklı kılan özelliği Sing şu şekilde açıklıyor:
“Sıcak-Jüpiter’ler ağırklıklı olarak hidrojenden oluşuyor ve Hubble bu elemente çok hassas. Bu gezegenlerin hidrojeni çok kolay kaybedebildiğini biliyoruz. Ancak WASP-121b’de hidrojen ve helum sanki bir nehir gibi akıyor, diğer metalleri de beraberinde sürüklüyor. Kütle kaybı için çok etkin bir mekanizma.”
Araştırmada Hubble teleskobunun görüntüleme spektrografı kullanılarak WASP-121b’nin atmosferindeki ışınların üzerinde magnezyum ve demire ait spektral işaretler tarandı. Gezegen yıldızının önünden geçerken yapılan analizler ile firari ağır metallerin izleri tespit edildi.
WASP-121b, NASA’nın 2021’de ateşlemeyi planladığı James Webb Uzay Teleskobu (JWST) için de çok ideal bir hedef. Kızılötesinde CO2 izlerini tarayacak JWST, WASP-121b’nin atmosferindeki kimyasal bileşenlerini ortaya çıkarabilir.
WASP-121b hakkında araştırma The Astronomical Journal dergisinde yayınlandı.