Amatör bir astronom tarafından keşfedilen kuyrukluyıldız, Güneş Sistemi’ne başka bir yıldız sisteminden giriş yapan ikinci gök cismini temsil ediyor.
Ukraynalı amatör astronom Gennady Borisov, 30 Ağustos gününün erken saatlerinde Güneş Sistemi’ne giriş yapan esrarengiz bir gök cismi keşfetti. Gökbilimciler tarafından “Güneş’in çekim kuvvetinden kaçacak kadar hızlı ilerlediği” tespit edilen kuyrukluyıldız, Güneş Sistemi’ne başka bir yıldız sisteminden giren ikinci gök cismi olarak tanımlandı. Kuyrukluyıldıza C/2019 Q4 (Borisov) adı verildi.
Güneş Sistemi’ni ziyaret eden ilk yabancı gök cismi, 2017’de tespit edilen bir diğer esrarengiz gök cismi Oumuamua olmuştu. Nereden geldiği henüz tespit edilemeyen C/2019 Q4’ün birkaç kilometre genişliğinde olduğu ve bir saçı (coma) bulunduğu belirtildi. Söz konusu yapı, kuyrukluyıldızların buzuk yüzeyi güneş ışınlarına maruz kaldığında beliren silik toz ve gaz örtüsünü temsil ediyor.
Astronomlar için en büyük fırsat, C/2019 Q4 hakkında Oumuamua’ya kıyasla çok daha fazla bilgi toplabilecek olmaları. Sebebi, C/2019 Q4’ün daha büyük ve parlak olması. Böylece, parlaklığı incelenerek kimyasal yapısı hakkında daha fazla bilgi sunabilir. Bir diğer önemli sebep, Oumuamua Güneş Sistemi’nden çıkmak üzere tespit edilmişken, C/2019 Q4 sistemin içlerine doğru ilerlerken keşfedildi. 7 Aralık tarihinde Güneş’e en yakın mesafeye gelecek olan C/2019 Q4, 29 Aralık tarihinde de Dünya’ya 290 milyon kilometre yaklaşacak.
Belfast Üniversitesi’nden astronom Michele Bannister, “bir başka yıldızın yörüngesinden gelen en aktif gök cismi ile karşı karşıya olduğumuzu” söyledi. Bannister, C/2019 Q4’ün kör edici Güneş ışınlarına maruz kalması nedeniyle Ekim’e kadar çok net gözlemlenemeyeceğini de sözlerine ekledi. Ekim’den sonraki aylarda ise bir başka yıldız sistemine ait bir gök cismine hiç olmadığı kadar yakından bakabileceğiz.
Uluslararası Astronomi Birliği’nden (IAU) Matthew Holman, “C/2019 Q4 üzerinde bir yıl boyunca gözlem yapmak şansları olacağını” belirtti. Holman ve meslektaşları, geçtiğimiz Çarşamba günü kuyrukluyıldızın izleyeceği rotayı doğruladı.
Holman, “Bilmedikleri bir yıldız sistemine ait bir parçaya bakma şansımız olacağı için oldukça heyecan duyduklarını” belirtti.
Fazlasıyla tuhaf
Kıdemli bir kuyrukluyıldız avcısı olan Borisov, Kırım Astrofizik Gözlemevi’nde gökyüzünün İkizler Takımyıldızı’na yakın bir bölgesini incelerken C/2019 Q4’ü keşfetti. Astronomlar genelde ufuğa yakın parlak bölgeleri gözlemlemekten çekiniyor, çünkü gözlem yapılması zor olduğu gibi teleskopların hassas optiklerine zarar verebiliyorlar.
Borisov, zorlu gözlemleri sonucu, 30 Ağustos gününün erken saatlerinde C/2019 Q4’ün varlığını doğruladı. Tespit, astronomi dünyasında bir anda sarsıntıya yol açtı. Maryland Üniversitesi’nden Quanzhi Ye, esrarengiz ziyaretçinin varlığını Pazar günü aldığı bir e-posta ile öğrendi. E-postada, NASA’nın kuyrukluyıldız ve asteroid takip hizmeti Scout’un verileri yer alıyordu. Jet İtki Laboratuvarı (JPL) tarafından yürütülen program kapsamında, C/2019 Q4’ün dairesel veya eliptik bir yörüngesi olmadığı ortaya çıkmıştı ki, bu son derece tuhaf bir durumdu.
Ye’nin en çok şaşırdığı durum, C/2019 Q4 yörüngesindeki tuhaftlık oldu. Eğer bir yörügenin dış merkezliliği sıfır ise gök cismi yıldızı etrafında mükemmel bir dairede hareket eder. Yörüngenin daha uzun ve dar olması, dış merkezliliği 1’e yaklaştırır. Eğer Güneş Sistemi’nde dış merkezliliği birden yüksek bir gök cismi varsa, bu o cismin kemer şeklinde bir rotası olduğunu gösterir. Yani, tek seferlik bir ziyaret yaptığını.
C/2019 Q4’ün rotasını doğrulan IAU Küçük Gezegen Merkezi’nin verilerine göre, kuyrukluyıldızın dış merkezlilik değeri üçün üzerinde.
Ye, C/2019 Q4’ün Güneş Sistemi’nin uç bölgelerinde oluşan, ardından da sistemin içlerine kaçan bir kuyrukluyıldız olduğu ihtimalini çok düşük görüyor. Böyle bir yörünge değişikliği olabilmesi için gök cisimlerinin gezegen büyüklüğünde diğer gök cisimleri tarafından orijinal yörüngelerinden savrulması gerekiyor. Güneş Sistemi’indeki gezegenlerin Güneş ile yörünge hareketleri neredeyse aynı düzlem üzerinde yer alırken, C/2019 Q4’ün 44 derecelik açı ile sistemde ilerliyor.
Ye, buradan yola çıkarak esrarengiz ziyaretçinin yörüngesinde bir bozulma yaşanmış olma ihtimalini imkansız görüyor.
Teleskopları hedefe odaklama vakti
Aslına bakılırsa Oumuamua ve C/2019 Q4 gibi gök cisimleri Güneş Sistemi’nde çok nadir değil. Astronomlar Mars yörüngesinde her an için gezinen bir yıldızlararası kuyrukluyıldız veya asteroit olduğunu düşünüyor. Neptün’ün yörüngesinde ise şu an bu cisimlerden 10,000 tane olabilir. Ancak son derece küçük ve sönük olmaları görülmelerini son derece zorlaştırıyor.
Oumuamua 2017 sonhabarında keşfedildiğinde saatte 160 km hızla çoktan Güneş Sistemi’nin dışına doğru ilerliyordu. Yine de kısıtlı zaman içinde teleskoplar ile yapılan gözlemler bilinen ilk dış ziyaretçi hakkında şaşırtıcı bilgiler sundu.
Her ne kadar en iyi teleskoplarla bile iğne ucu kadar görünse de, her birkaç saat içinde yaşadığı parlaklık değişimleri Oumuamua’nın uzunlamasına ve kendi etrafında savrulan bir cisim olduğuna işaret etti. Birkaç yüz metre uzunluğa sahip Oumuamua’nın genişliği en fazla 50 metre olarak belirdi. Kısaca, kozmik bir kalem gibi görünüyordu (yoksa bir uzay gemisi miydi?).
Oumuamua hakkında kafaları karıştıran en önemli gelişme, Güneş’in etrafında savrulduğu 2018 başında hızında yaşanan ani artış oldu. Harvard profesörleri Shmuel Bialy ve Abraham Loeb, buradan yola çıkarak Oumuamua’nın gelişmiş dış bir medeniyete ait uzay gemisi olabileceğini savundu.
Diğer araştırmalar Oumuamua’nın ışınların etkisiyle gaz çıkışını artırdığı için hızlandığını veya gözenekli buzul bir cisim olabileceğini, bu yüzden gün ışınlarıyla hız kazanabileceğini savundu.
Oumumua’nın arkasında bıraktığı gizem, astronomların C/2019 Q4’e daha özel bir ilgi göstermesini sağlıyor. National Geographic tarafından görüşü sorulan Ye de, şu ifadeyi kullanıyor: “Yeaaaaaaaah teleskopları kapma zamanı!!!”