Genel olarak sinema okulları aşağı yukarı ayni bilgileri öğretir diye düşünüyordum. Ancak Türkiye’de sinema tarihi okuyanlardan öğrendiğim kadarıyla hangi ülkede olduğumuza göre öğrendiklerimiz değişebiliyormuş.
Sinema severler olarak eski bilgilerimizi tazelemeye ya da yeni bir şeyler katmaya hazır mısınız? Aşağıdaki sorular Brüksel’deki sinema eğitimi derslerinden alınmıştır. Birinci Dünya Savaşına kadar olan Avrupa sinema tarihini kapsamaktadır.
Giriş
İlk defa birbiri ardına üç boyutlu olarak geçiş yapan görüntüler ilk çağda, bir mağarada, mum yardımıyla sağlanmıştır. Geçiş yapan bizonların ayak görüntüsü ilk üç boyutlu gösterimdir. Diğer önemli buluşlar sırasıyla:
1816: Kaleidoskop’un David Brewster tarafından bulunması
1820: Thaumatrop’un Henry Fitton tarafından icadı
1826: Nicéphore Niepce’in fotoğraf prensiplerini açıklaması
1829: Joseph Plateau tarafından optik oyunların bulunuşu
1832: Joseph Plateau tarafından Phenakistiskop’un icadı
1834: Zootrope’un Matematikçi William Horner tarafından icadı
1837: Jacques Daguerre Daguerréotype icadı
1876: Praxinoscope’un d’Émile Reynaud tarafından bulunması
1878: Eadweard Muybridge basın karşısında 12 fotoğraf makinesi ve yaş kolodyum tekniğiyle dört nala giden bir atın bütün hamlelerini kaydetmeyi başarmıştır.
1882: Étienne Jules Marey tarafından dünya’nın ilk taşınabilir sinema kamerası olan “Fusil Photographique”, yani “Fotoğraf Tüfeği” icat edildi.
1888: Selüloidin bulunması, Eastman’ın şeffaf bir film şeridi üzerinde film negatifini icat etmesi ve ayni yıl Kodak’ın ‘siz sadece basın, biz geri kalanını hallederiz’ sloganıyla ilk fotoğraf makinesini piyasaya sürmesi.
1889 : William Friese-Greene’in la renkli fotoğraf makinesini bulması
1889: William Dickson ve Thomas Edison’ın kamera-kinetoskop’un yaratması
1896: Pathé- Gaumont stüdyolarının kurulması
1897: Selüloide yüzünden Charité pazarı denilen sinemada yangın çıkması sonucunda 121 kişinin ölmesi
1961: Alev alabilecek film şeritlerinin sinemalarda yasaklanması
Aşağıdaki soruları cevaplarına bakmadan yanıtlamaya çalışın.
Sinema Tarihi Soruları
1. S: Sinema kaçıncı sanat dalıdır?
C: Güzel sanatların geleneksel altı dalına (resim, heykel, mimari, dans, şiir ve müzik) sonradan “sinema” eklenerek 7.sanat dalıolmuştur.
2. S: İlk ‘sihirli fener’ adıyla tanınan projeksiyon aletini kim ne zaman icat etmiştir?
C: Athanasius Kircher, 17.yüzyılda.
3. S: Ne zaman bir salonda halkla birlikte, sinematografik ışık yansıtılarak, film izlenmiştir?
C: 28 Aralık 1895 yılında Paris Grand Café’de, para ödenerek, Lumiere Kardeşler tarafından La Sortie de l’usine à Lyon, isimli film izlenmiştir. Yeni bir meslek dalı olarak projektörcülük ortaya çıkmıştır.
4. S: Gerçek mesleği sihirbazlık olan, sinema tarihine ‘yıldız film’ prodüktörü olarak geçen, ilk reklam filmini çeken, ilk resimli taslak hikayeleri oluşturan, ilk sinematografik bilim-kurgu filmini yaratan (Le Voyage dans la Lune, 1896), görsel efekti ilk kez kullanan, ilk uzun metrajlı filmi gerçekleştiren (Cendrillon) kısacası sihri beyaz perdeye yansıtmayı başaran bağımsız yönetmen kimdir?
C: George Méliès (1861-1938)
5. S: Sessiz sinema hangi dönemleri kapsar?
C: 1895-1927
6. S: İlk kadın kurgu film yönetmeni ve senarist kimdir, hangi filmi sunmuştur?
C: 1896, Alice Guy, “La Fee aux choux”
7. S: Lumiere kardeşlerin ilk sinema ekranı hangi sergide kullanılıyor?
C: 1900, Paris (Expo Universal) Uluslararası Sergisi
8. S: Birinci Sübjektif Planın kullanılmasını hangi okul başlatmıştır?
C: Brighton Okulu, La loupe de grand-mère George-Albert Smith, the big swallow (1901) James Williamson.
9. S: İlk defa montaj hangi filmde ve kim tarafından kullanılmıştır?
C: Edison’ın aynı zamanda operatörü olarak çalışan Edwin Stretton Porter, 1903 yılında birçok filminde ilke kez montaj kullanmıştır. Sahneler arasındaki geçiş elips olarak adlandırılmıştır. Örnek olarak Rescued by Rover.
10. S: İlk burlesk (komedi) kim tarafından ne zaman seyirciye tanıtılmıştır?
C: 1906 yılında, Max Linder tarafından ilk kez Fransa’da ortaya çıkmıştır, les débuts d’un patineur filmine bakılabilir.
11. S: 1907 yılında Fransa’da ortaya çıkan diğer bir tür hangisidir?
C: Polisiye ya da macera seri filmler, Victorin Jasset tarafından kitap uyarlamaları karşımıza çıkar. (Nick Carter, Zigomar…)
12. S: İlk çizgi film hangisidir ve 1908 yılında kim tarafından yaratılmıştır?
C: Emile Cohl tarafından Fantasmagorie çizgi filminde ilk öne çıkan karakter Fantoche’dur.
13. S: Film ve sanatın sadece tanınmış kitap uyarlamalarından ibaret olduğu düşünülen dönem ne zamandır?
C: Tiyatroyla yarışabilmek için sanatsal filmlerin ilk ortaya çıkışı Lafitte kardeşler vasıtasıyla 1908-1909 arasındaki donemi kapsar. İlk örnekleri L’Assassinat du duc de Guise, Le Baiser de Judas, Le Retour d’Ulysse vb.
14. S: Nikolodeon nedir?
C: İlk korsan sinema salonlarıdır. 1905 yılında Amerikan göçmenleri tarafından telif hakları ödenmeden filmler gösterebilmek için kurulmuştur.
15. S: Hollywood tarafından insanüstü bir rol yükleyerek, ulaşılmazlık kazandırılan ve her role göre bir stereotip oluşturma sistemine ne ad verilir?
C: ‘Yıldız Sistemi’ adı verilen ve ilk kez oyuncuların yıldız olarak çağırılması 1910’dur. İlk yıldız Florence Lawrence olarak kabul edilmiştir. İtalyancada ‘divine’ denilmektedir.
16. S: Birinci Dünya Savaşı nedeniyle Avrupa filmleri liderliği Amerika’ya kaptırırken (1912-1915) hangi isimler Amerikan komedisinin öncüleri olmuştur?
C: Sennett, Benny Hill, Charlie Chaplin, Laurel ve Hardy, Buster Keaton vb.
Birinci dünya savaşı dolayısıyla ayrıcalıklı konumunu Amerika’ya kaptıran Avrupa, bir daha asla liderliği ele geçiremedi. Savaşa katılmamasının fırsatından yararlanan Amerika’da o donemdeki birçok film Avrupa’ya ancak ikinci dünya savaşından sonra gelebilmiştir. Amerika’nın liderliği film teknolojisini, özellikle de görsel efektleri geliştirmesine borçludur.
Twentieth Century Fox’un kurucusu William Fox, Samuel Goldfish (bugünkü MGM) stüdyoları 1915 ve 1916 yıllarında kurulmuştur. Film endüstrisi her yıl Amerika’ya aşağı yukarı 12.6 milyar dolar kazandırmaktadır.