Uluslararası Uzay İstasyonu’ndaki (UUİ) görevinden kısa süre önce dönen Britanyalı astronot Tim Peake, zamanla konusunda Ada’da yaşayan en talihli insanlardan biri olabilir. Öyle ki, NASA ve Avrupa Uzay Ajansı (UUİ) tarafından kontrol edilen uzay istasyonuna yakın gelecekte Britanyalı astronotların ayak basması muhtemelen eskisi kadar kolay olmayacak.
İskoçya’nın bağımsızlığı oyladığı referandumun ardından Britanya’nın geleceği için en kritik önemi taşıyan Brexit, Avrupa’da on yıllarca etkisi hissedilecek bir değişimin başlangıcı olarak kabul ediliyor.
Göçmenlere karşı olan, geçimini yerel ekonomi ile sağlayan orta ve yoksul kesim AB’den ayrılmayı savunurken, uluslararası ticaret ile ilgilenen ve iş dünyasında yer alan kesim ağırlıklı olarak AB’de kalmayı tercih etti. Sonuç Britanya için genel olarak ne kadar olumlu/olumsuz olacak bilinmez ama bilimsel çalışma alanında doğrudan diğer Avrupa ülkeleriyle bağlantılı olan Britanyalı bilim insanları tablodan pek honuş değil.
Britanya’da 23 Haziran Perşembe günü gerçekleştirilen referandum, yüzde 52 oyla AB’den ayrılma kararıyla sonuçlandı. Henüz geçtiğimiz yıl genel seçimleri ikinci kez kazanan Başbakan David Cameron Ekim ayında istifa edeceğini açıklarken, finansal pazarlar beklenmedik kararla düşüşe geçti.
Önümüzdeki aylarda, Avrupa’nın ekonomik düzenlemeleri ve göçmen politikasından kurtulmak isteyen Ayrılıkçılarla, Britanya’nın güçlü ekonomisini korumak isteyen Kalıcıların nasıl bir hayata adım atacağını yavaş yavaş göreceğiz.
En büyük korku kesilecek finans desteği
Britanyalı bilim insanları Ada’nın AB’den ayrılma ihtimalini ‘facia’ olarak yorumlamıştı. Stephen Hawking’in de aralarında yer aldığı Cambridge Üniversitesi Kraliyet Topluluğu, Mart ayındaki açıklamalarında ‘AB’den kopuşun Britanya bilimi ve üniversiteleri için çok olumsuz sonuçlar doğuracağını’ belirtmişti.
Nature dergisi tarafından aynı ay içinde yapılan ve 2,000 Britanyalı bilim insanının katıldığı anket, yüzde 83 “AB’de kalma” sonucunu vermişti.
Hawking ve kendisi gibi düşünenleri en çok endişelendiren, elbette ki finansal destek. AB, Avrupa ülkelerindeki bilimsel araştırmalar ve gelişim için 2014-2020 arasında 120 milyar Euro’luk bir bütçe ayırdı. Haliyle, bu paranın belirgin bir kısmı Britanya’ya aktarılmak üzere hazırlandı. Britanya Ulusal İstatistik Bürosu verilerine göre, Ada 2007-2013 arasında AB kapsamındaki Ar-Ge’ye 5,4 milyar Euro destek verdi.
Kraliyet Topluluğu’nun bu yıl yayımlanan raporuna göre, aynı süre içinde Britanya’nın AB’den Ar-Ge, gelişim ve yenilik adında aldığı para yardımı 8.8 milyar Euro.
ESA ile işbirliği zayıflayabilir
Britanya, uluslararası alanda en çok ses getiren bilimsel makalelerin yüzde 16’sını üretiyor. Bazılarına göre, Britanya’nın bu etkisi Avrupa ile olan güçlü bağlarına dayanıyor. Referandum öncesinde açıklamada bulunan Kimya Kraliyet Topluluğu Başkanı Dominic Tildesley, ‘Britanya’daki bilimin yenilik ve özellikle finans ile işbirliği alanında AB ile olan bağları sayesinde çok güçlü olduğunun’ altını çizdi.
Yerdeki bilimsel araştırmaların yanı sıra, Britanya’nın uzay keşfi geleceği de birçok soru işareti ile karşılaşacak. ESA hükümetlerarası bir organizasyon olması sebebiyle Britanya’nın üyeliği iptal edilmeyecek. Ancak başta 4.3 milyar Euro’luk Kopernik dünya gözlem programı gibi projelerin geleceği riske girebilir.
ESA direktörü Johann-Dietrich Woerner, geçtiğimiz ay yaptığı açıklamada, Britanya’nın AB’den ayrılmasının Ada’nın uzay sanayisi üzerinde ‘olumsuz’ etkiler yapacağını belirtmişti.
#Brexit oylamasında AB'de kalalım diyenler: Londra, İskoçya ve Kuzey İrlanda pic.twitter.com/ztGDXSeX3J
— 32gunTV (@32gunTV) June 24, 2016
Beyin göçü ne olacak?
Britanya’nın bundan sonra seyahetlerde AB vatandaşlarına uygulayacağı imtiyazlar ortadan kalkacak. Göçmenlere yönelik uygulamalar da değiştirilecek. Bu durum, birçok ülkeden beyin göçü alan ülkenin bilim zenginliğine darbe vurabilir.
BBC verilerine göre, sadece Cambridge’deki araştırmacıların yüzde 23’ü yabancı ülkelerden geldi. Sınırlarda geçiş serbestliğinin ortadan kalkması, Britanya’nın eskisi kadar cezbedici bir yer olmasını önleyeceği gibi, Britanyalı bilim insanlarının Avrupa’daki proje ve etkinliklere katılmasını zorlaştıracak.
Britanya Bilim Bakanı Lord Paul Drayson, Brexit’ten bir hafta önce Scientific American’a verdiği demeçte, “Bilim, araştırmacılarımızın serbestçe Avrupa ile işbirliği yapabilmesinden faydalanıyor. Tüm bilim camiasının bu işbirliğinden nasıl fayda sağladığını gösteren sayısız örnek var” ifadesini kullanmıştı.
İngiltere’ye bilim potansiyeli için geldim. Brexit’in ardından bu kararımı sorguluyorum…
Alternatif görüş ne diyor?
Britanya’da Brexit’i savunan bilim çevreleri de yok değil. AB ile olan işbirliğinin politik çıkarlara hizmet ettiğini savunan Scientists For Britain grubu, Britanya’nın halen işbirliği anlaşmaları kapsamında yabancı araştırmacılar elde edebileceğini, aynı zamanda AB üyesi olmayan ülkelerden büyük meblağlar ödeme yükümlülüğü olmadan araştırmacı getirtilebileceğini belirtiyor.
Scientists For Britain, Brexit’in hareket özgürlüğünü engellemeyeceğini ve yetenekli bilim insanları ve mühendislerin vize alabileceğini vurguladı.
Brexit’i savunan bir diğer bilim grubu Science and Technology Committee of the House of Lords Başkanı Matt Ridley. Grup, bundan sonra Britanya’nın AB dışındaki ülkelerle işbirliğini geliştirme şansı bulacağını söyledi.
Her iki grup, AB-dışı ülkeleri kapsayan göçmen yasaları kapsamında Britanya’ya başarılı bilim insanları ve mühendislerin gelmemesi için hiçbir sebep olmadığı görüşünde.
#Brexit: İngiltere AB'den nasıl çıkacak, üyeliği ne zaman sona erecek? https://t.co/744AuLn7Io pic.twitter.com/sNWZaO4NQN
— Al Jazeera Türk (@AJTurk) June 24, 2016
‘Britanya’ya AB’den çok daha az öğrenci gelecek’
Britanya’da ve yurt dışında Brexit’e olumsuz bakan çok sayıda araştırmacı mevcut. Bir tanesi, Avusltralya Melbourne Üniversitesi’nde teorik astrofizikçi olan Katie Mack. Üç yıl boyunca Cambridge Üniversitesi’nde akademik araştırmalar yapan Mack, bu imkanı AB’ye üyelik sayesinde elde ettiğini belirtti. Mack’e göre Brexit’in ardından Britanya Üniversiteleri’nde akademik kariyer hiç kolay olmayacak.
“AB birçok desktek programı aracılığıyla akademisyenlere büyük araştırma bütçeleri veriyor… AB olmadan Britanya’daki üniversiteler için asistan ve doçent bulmak daha zor olacak, finansal destek azalacak, Britanyalı bilim insanlarının uluslararası projelerde ve işbirliklerinde yer alma şansı tehlikeye girecek.”
Merkel, referandum sonrası konuştu: #Brexit Avrupa Birliği için bir kırılma noktasıdır https://t.co/zWAmxs37Cw pic.twitter.com/L70WJF6FU6
— DW Türkçe (@dw_turkce) June 24, 2016
Imperial College London akademisyenlerinden Jınathan Pritchard ise ‘Britanya’nın AB içinden yetenekli araştırmacıları elde etmesinin çok zorlaşacağını düşünüyor. Pritchard, birçok bilim insanının bağımlı olduğu AB kaynaklı fonların yerini doldurmakta ise zorlanacağını’ belirtti.
“Britanya bilime harika katkılar yapıyor. Ama bunu AB desteği ile yapabiliyor. Brexit tüm işbirliğini ortadan kaldırdığı gibi Britanya bilimi için hiçbir şey sunmuyor.”
ABD’de dokuz yıl yaşadığını ancak Britanya’nın bilim potansiyelini değerlendirmek için geri döndüğünü söyleyen Pritchard, Brexit’in ardından ‘kararını tekrar gözden geçireceğini’ belirtti.
Kaynak: The Verge