Çin, Kızıl Gezegen Mars’a yönelik ilk kapsamlı keşif görevini dün ateşlenen Tianwen-1 görevi ile hayata geçirdi.
Tianwen-1, Hainan Adası’nda yer alan Wenchang Uydu Ateşleme Merkezi’nden 23 Temmuz sabahı Long March 5 roketi ile ateşlendi. Bir yörünge aracı ve iniş/keşif aracı ikilisinden oluşan Tianwen-1, bugüne kadar Kızıl Gezegen’e gönderilen uzay araçları arasında bir ilki temsil ediyor.
Çin, Tianwen-1 ile ilk kapsamlı Mars keşif görevini gerçekleştirmek istiyor. Kızıl Gezegen’e gönderilmesi için hazırlanan ilk uzay aracı Yinghuo-1, Kasım 2011’de Rus Phobos-Grunt görevinin bir parçası olarak ateşlenmişti. Phobos-Grunt, Dünya yörüngesinde yapması gereken manevra ateşlemelerini gerçekleştirememiş ve Yinghuo-1 ile birlikte yörüngede hapsolmuştu. İki uzay aracı, bir sene sonra Pasifik üzerinde atmosfere girdi ve eriyerek yok oldu.
Nature Astronomy’de yayınlanan makaleye göre, Tianwen-1 ekibinde yer alan Çinli bilim insanları Mars keşiflerinde yeni bir gözlem yöntemini hayata geçirmek istiyor. Amaç, yörüngede konumlanacak uydu ile keşif aracının koordineli çalışmasını sağlamak. Çinli araştırmacılar, başarılı olmaları halinde “teknik bir dönüm noktası yaşanacağını” belirtti.
Görevin Detayları Neler?
Eğer her şey planlandığı gibi giderse, Tianwen-1 Şubat 2021’de Kızıl Gezegen’in yörüngesine ulaşacak. İniş ve keşif aracı ikilisi, yörüngeye varıştan iki-üç ay sonra Mars’un kuzey yarımküresinde yer alan geniş bir ovayı temsil eden Utopia Planitia’ya iniş yapacak. NASA’nın 1976 yılında gönderdiği Viking 2 uzay aracı da aynı bölgeye iniş yapmıştı.
Güneş enerjili keşif aracı, yaklaşık 90 gün bulunduğu çevreye ait gözlemlerde bulunacak (Bir Mars gününün Dünya gününden yaklaşık 40 dakika uzun olduğunu not düşelim). Nature Astronomy makalesine göre keşif aracı altı bilimsel donanım taşıyor. Bunlar, Çoklu Spektral Kamera, Arazi Kamerası, Mars Keşif Aracı Yüzeyaltı Keşif Radarı, Mars Yüzeyi Bileşen Dedektörü, Mars Manyetik Alan Dedektörü ve Mars Meteoroloji Monitörü.
Keşif aracı gözlemlerini yaparken, yörünge aracı da kutup eliptik yörüngesine sabitlenmiş olacak ve Mars yüzeyinden 12,000 km ile 265,000 km arasında alçalıp yükselecek. Uydu, yer keşif aracının elde ettiği verileri Dünya’ya aktarmanın yanı sıra kendi bilimsel donanımları ile gözlemler yapacak. Bu donanımlar, iki kamera, Mars Yörünge Yüzeyaltı Keşif Radarı, Mars Mineroloji Spektrometresi, Mars Manyetikölçeri, Mars İyon ve Nötr Parçacık Analiz Cihazı ve Mars Enerjik Parçacık Analiz Cihazı’ndan oluşuyor.
Temel amacı keşif aracı için taşıyıcı görevi görmek olan iniş aracı bilimsel bir gözlem yapmayacak. İnişin ardından tek vasfı, keşif aracı için taşımacılık sistemi sunmak olacak. Tekerli keşif aracı, 240 kg ağırlığı ile Ay’ın yüzeyine gönderilen Yutu keşif araçlarından yaklaşık iki kat daha ağır.
Mars’ın Farklı Açılardan Ölçüp Biçecek Görev
Tianwen-1 görevi için hazırlanan bilimsel donanımlara baktığımız zaman, görevin Mars’ı birçok açıdan inceleyeceğini anlamak mümkün. Nature Astronomy makalesinde Çinli ekibin verdiği bilgiye göre Tianwen-1 görevinde beş ana amaç bulunuyor:
(1) Gezegenin morfolojisine ve jeolojik yapısına ait harita çıkarmak. (2) Yüzey toprağının özelliklerini ve su-buz dağılımını incelemek. (3) Yüzey materyalinin kimyasal bileşimini analiz etmek. (4) İyonesferi inceleyerek yüzeydeki Mars iklimi ve çevresini incelemek. (5) Elektromanyetik ve yerçekimsel (fiziksel) alanları ve Mars’ın iç yapısını incelemek.
Makalede Tianwen adının neden seçildiği de açıklanıyor. Çince “Gökyüzüne/cennete gönderilen sorular anlamına gelen” Tianwen, M.Ö 340 ile 278 yıllarında yaşamış Çinli şair Qu Yuan’ın bir şiirinin başlığı.
Mars Kaşiflerinin Sayısı Artıyor
Mars’a bugüne kadar ABD, Rusya, Avrupa, Hindistan ve Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) uzay araçları göndermişti. BAE’ye ait “Hope” yörünge aracı, 19 Temmuz günü Japonya’nın H-2A roketi ile ateşlendi. Tianwen-1 gibi Hope da Mars keşif tarihi için tarihi bir önem taşıyor: Bir Arap devleti tarafından gerçekleştirilen ilk gezegenlerarası görevi temsil ediyor.
Tianwen-1, Mars yazı sona ermeden hayata geçen son görev de değil. Yaklaşık 10 milyon uzay meraklısının ismini de güvertesinde taşıyan NASA Perseverance, emektar Curiosity’nin halefi olarak 30 Temmuz’da Mars’a ateşlenecek (Curiosity emekli olmaktan uzak, onu da ekleyelim).
Dünya’dan Mars’a gönderilen görevlerde bilim insanları iki gezegenin aynı hizaya geldikleri ve aralarındaki mesafenin en aza indiği 26 aylık geçişleri bekliyor. Perseverance’ın ardından, 2022’ye ertelenen Rus-ESA işbirliğindeki ExoMars görevi de sırada bekliyor.
2.7 milyar dolarlık bütçesi ile Mars 2020 görevinin merkezinde yer alan Perseverance, bir zamanlar göl ve nehir deltası içeren 45 km genişliğindeki Jezero Krateri’ne iniş yapacak. Curiosity gibi kızıl topraktan numune toplayacak Perseverance, ileride Dünya’ya gönderilmesi için bir kısmını da saklayacak. En önemli yenilik, Mars 2020 kapsamında geliştirilen ilk Mars helikopteri olacak. Helikopter, C02 dolu Mars atmosferinde oksijen üretmeye çalışacak.
Perseverance ve diğer görevlerin Şubat 2021’de hayata geçmesi bekleniyor. Kısaca, yazın ardından uzun keşif süreci bizi bekliyor olacak.