Antik çağlardan bu yana zırh kuşanan askerlerin yanı sıra sayısız bilim-kurgu eserinde fiziksel güçlerini artırmayı hayal eden insanlar, teknolojinin imkansızı gerçeğe dönüştüren dünyasında ‘süper insan’ çağına hızla yaklaşıyor. İlk olarak askeri amaçlar için geliştirilmeye başlayan ‘exoskeleton’, yani dış iskelet teknolojisi, askeri, tıp ve uzay-havacılık alanında inanması güç değişimlerin kapısını aralıyor.
ABD’li yazar Edward Sylvester Ellis, ‘Demir Adam’ın henüz ilk sayısı piyasaya çıkmadan 93 yıl önce yazdığı ‘The Steam Man of the Prairies’ adlı kitabıyla, insanlığın on yıllardır arzuladığı en büyük teknolojilerden bir tanesine ait ilk önemli eseri sunmuştu. Ellis, henüz 28 yaşında yazdığı kitabında, saatte 100 km hızla koşabilen ve önüne çıkan her canlıya korku saçan insan şeklinde dev bir buhar makinesini konu almıştı.
Ellis’in kurduğu hayalden yaklaşık 150 yıl sonra, bilim insanları buharla değil ama insan gücüyle çalışan mekanik kasları geliştirme konusunda büyük atılımlara imza attı. Yaşanan gelişmeler, yakın gelecekte felç hastalığının ortadan kalkmasından tutun, Mars’ta yürüyerek ilerleyen keşif robotlarına kadar birçok hayali gerçeğe dönüştürebilir.
SÜPER ASKER HAYALİ
Dış iskelet teknolojisinin kısa tarihine bakıldığında, amacın felçli hastalara yardım etmek yerine ‘süper askeri’ yaratmak için başlatıldığını görüyoruz.
Marvel Comics’in Demir Adam karakterini sunmasından iki yıl öncesine rastlayan 1959’da, Pentagon askerler için ‘giyilebilir robot’ projesini öne sürerek, giyilebilir teknolojilerin belki de öncüsü oldu. Amaç, askerlere üstün hız ve güç kazandıracak, aynı zamanda bakterilere ve kimyasal silahlara karşı koruma sağlayacak bir zırh geliştirmekti. ABD ilk projelerini 1960’lı yıllarda sundu ancak bilgisayarların komut işleme hızının aşırı yavaş olması gibi teknolojik eksiklikler, dış iskelet araştırmalarının önüne geçti.
Sabırsızlığı giderek artan Pentagon, özel Ar-Ge kurumu DARPA aracılığıyla 2000’lerin başlarında 75 milyon dolar bütçeli dış iskelet projesi başlattı. Bu sefer amaç, kurşun geçirmeyen, askerlere tüm ağır silahları taşımalarına izin veren ve onlarca metre sıçramalarını sağlayan bir zırhtı. Sarcos robotik firmasının, 2005 yılında sunduğu XOS, Pentagon’u tatmin eden ilk dış iskelet robotu olmayı başardı.
Raytheon, 2010 yılında devamını getirdiği projede sunulan XOS 2, beyinden aldığı komutlarla hareket ediyor giyen kişiye ağırlığının 3 katı yük taşımasını sağlıyordu. Lockheed Martin, rakibine cevap olarak HULC hidrolik dış iskeletini sundu. Gelecekte, dış iskeletlerin GPS vericileri de taşıması ve askerlerin vücut değerlerini gösteren, iletişim kullanmalarını sağlayan kumaşlarla desteklenmesi amaçlanıyor.
EN BÜYÜK MUCİZE TIP ALANINDA
Askeri prototiplerine kıyasla tek kişi tarafından giyilebilen ve çok daha hafif olan tıbbi dış iskeletler, sadece birkaç yıl içinde binlerce felçli insanın tekrar ayağa kalkmasını sağladı.
Japon firması Cyberdyne tarafından birkaç yıl önce sunulan ve yılda 500 tane üretilen HAL robot giysisi, felçli insanların rahatlıkla yürümesine, basamak çıkma ve inmesini sağlıyor. Beyinden aldığı sinyallerle çalışan dış iskeletin bir sonraki modeli olacak HAL-5, kullanıcının tek bir kasını bile hareket ettirmeden, sadece düşünerek yürümesine imkan verecek.
Belden aşağısı felç olan insanları tekrar ayağa kaldıran bir diğer icat, ABD’li mühendislerin geliştirdiği Indego Exoskeleton. Vücut hareketlerini okuyarak kişinin yürümesi ve oturup-kalkmasını sağlayan dış iskelet, yıllar süren testlerin ardından 2013’te kullanılmaya başlandı.
Pennsylvania Üniversitesi öğrencileri tarafından geliştirilen ‘Titan Arm’ ve Berkeley Bionics’in şarj edilebilir batarya kullanan eLegs icatları, omurilik veya nöromüsküler rahatsızlığı bulunan insanlara yardım edecek keşiflerden sadece birkaçı. Geçirdiği kaza nedeniyle bir bacağını kaybeden ve felç kalan Marcela Turnage’in, ReWalk Exoskeleton System firmasının geliştirdiği dış iskelet sayesinde tekrar yürümeye başlaması, sağlık alanında teknolojinin sunduğu mucizeye en son örnek.
UZAY KAŞİFLERİ BOŞ DURMUYOR
İnsanlara fayda sağlama amacıyla hızlı gelişen ve yaratıcılığın sınır tanımadığı dış iskelet alanında günlük kullanım için sunulacak ilginç icatlar da mevcut. Panasonic’in 5 bin dolara satışa sunacağı Power Loader ve ‘kız öğrencilerin kendilerini koruması için’ Japon Sagawa Electronics tarafından geliştirilen ‘Powered Jacket MK3’, bağımsız örnekler olarak öne çıkıyor.
Gelişmeleri yakından takip eden NASA da bir gün dış gezegenlere yollayacağı keşif robotlarını dış iskelet ile güçlendirmek istiyor. Kaşif robotların hareket ve deney yapma kabiliyetini ciddi ölçüde geliştirecek ilk robot, California’daki Jet İtiş Gücü Laboratuvarı’nda test edilen ‘Athlete.’ Athlete, zor arazilerde çok daha rahat hareket edebileceği gibi sondaj ve numune toplama görevlerinde de üstün bir performans sergileyecek.
Dış iskelet teknolojisi insanlara askeri amaçlardan çok sağlık alanında gerekiyor. Dünya Sağlık Örgütü’nün (WHO) verilerine göre her yıl 5 milyon kişi felç geçiriyor. Dünya genelinde 70 milyon insan tekerlekli sandalyelere bağımlı yaşarken, bel üstü sakatlıklar sadece ABD’de yılda 7000 bin çalışma saatine ve 50 milyar dolara mal oluyor. Sağlığın yanı sıra, sanayi ve ekonomi dünyası da ‘Demir Adam teknolojisinden’ çok şey bekliyor.