‘İkiz’ kelimesini duyduğumda, hemen ilgimi çeker. Çünkü ikiz çocuklardan birisi olarak ‘ikiz’ ne anlama gelir çok iyi bilirim. İnsan için ‘İkiz’ demek dış görünüş olarak benzer olmaktır. Ne düşünceleri aynıdır ne de fiziksel özellikleri. Buna nazaran Dünyamızın ikizi dendiğinde aklımıza gelen şu olmalıdır ne yönden ikizi?
Dünyamızın diğer gezegenlere göre daha şanslı; çünkü içerisinde keşfedilen binlerce canlı ve daha keşfedilmeyi bekleyen daha nicelerini barındırmaktadır. Peki, bunu nasıl sağlıyor? Ya da şöyle soralım: Canlıların hayatta kalması için hangi özellikleri sunuyor?
Atmosfer; Dünyamızı zararlı ışınlardan koruyan ve gezegenin yüzeyinde bulunan sıvı sudan başka, yaşanabilir gezegenlerin ikinci özelliği, “sera etkisi” sayesinde gezegenin yüzey sıcaklığını kararlı halde tutabilecek kadar yoğun bir tabakadır.
Manyetik alan; Güneş ve yıldız rüzgarı, taç kütle atımlarının (Güneş fırtınalarının ani olarak artmasına neden olan patlamalar ) neden olduğu erozyona karşı gezegen atmosferini korur.
Su; Yaşam için şart olduğu gibi gezegenin manyetik alanının oluşmasına da yardım eder. Suyun akışkanlık özelliği sayesinde magma ve plaka tektonikleri de hareket eder. Bu da depremlerin ve volkanların aktifliğini sağlar. Tektonik faaliyetler atmosferin gaz dengesini ve kararlılığını sağlaması bakımından önem taşımaktadır.
Gezegen kütlesi; Gezegen kütlesi atmosferi tutmak için gerekli olan faktörlerdendir. Atmosferin tutması için en ideal kütle Dünya gezegenin kütlesidir.
Ağır elementler; Yaşam bulunabilecek gezegenlerin aktif bir çekirdeğe sahip olmaları gerekir. Böylece dünya gezegenin iç dinamikleri çalışır duruma gelir. Bu aktifliği sağlayan da uranyum, toryum vb. daha birçok radyoaktif elementtir. Bu elementlerden bol miktarda bulunması önemlidir.
Bir gezegen de yaşam olabilmesi için bu özelliklere ihtiyaç vardır. Yani başka bir gezegenin dünyamızın ikizi olması için ya da benzemesi için; Dünyamızı Dünya yapan yaşam faktörlerine ihtiyacı vardır. Şimdi Dünyamıza benzeyen gezegenlere bir göz atalım.
1 – VENÜS
Güneş sistemimizde olmasıyla ve yakınlığının da etkisiyle, Dünya’nın ikizi ya da Dünya’nın kız kardeşi denilen gezegen, mitolojide aşk ve güzelliği simgeleyen Venüs’tür. Peki, hangi özelliklerine göre benzetildi?
- Dünya ile aynı büyüklüğe, kütleye, yoğunluğa ve maddesel bileşenlere sahip olması,
- Dünya ile aynı kütleye sahip olduğu için çekim kuvvetleri hemen hemen aynı,
- Atmosfere sahip.
Fakat bu özellikler yaşam için yeterli değildir çünkü;
- Evet bir atmosferi var fakat atmosferde son derece zehirli olan karbondioksit gazı mevcuttur. Bu durum, yaşamın olanaksız olduğunun ilk kanıtıdır. Aynı zamanda atmosferinden kaynaklı hava olayları oluşmaktadır. Yağmurlar; Dünyamızdaki yağmurlardan çok farklı çünkü yağan su damlası değil, sülfürik asittir. (H2SO4)
- Güneş’e en yakın ikinci gezegen olmasına rağmen, sıcaklığının tabiri caizse cehennem sıcağından bir farkı yoktur: Ortalama 480 derece.
2 – GLIESE 581g
Yüzde 92 benzerlik oranıyla canlı yaşamına en müsait gezegendir. 2010’da keşfedilen ve dünyanın iki katı büyüklüğünde olan ‘Gliese 581g’ gezegeni ne çok sıcak ne çok soğuk olmasıyla ve suyun varlığına dair elverişli koşullar taşımasıyla yaşam barındırmaya aday gezegenlerden biridir. İsmini etrafında dolaştığı yıldızdan alır. Güneş sistemi dışında “yaşamaya uygun olabilecek” ilk gezegen, Dünya’dan 20.5 ışık yılı uzaktadır.
Peki, hangi özellikleri Dünya ya benziyor;
- Kendi atmosferi, yerçekimi, atmosferi var,
- Dünya gibi o da kendi Güneş’inin etrafında dönüyor,
- Gliese 581 gezegeninin yarıçapı dünyadan 1.5 kat büyük; yüzeyi ise karalar ve denizlerle kaplıdır,
- “Harps” teleskopu ile keşfedilen “Gliese 581” yıldızının etrafında dolaşan gezegen, hem sıvı hem de katı yüzeye sahip ve yüzeydeki sıcaklığı da dünyadaki gibidir,
- Gezegen yüzeyindeki ortalama sıcaklık 0 ile 40 santigrad derece arasında değişiyor,
- İsmini aldığı yıldız, aynen Ay’ın Dünya’da gelgit yaratması gibi Gliese 581’de gelgite neden oluyor.
Dünya’dan farklı özellikleri;
- Sadece Dünya’dan biraz daha soğuktur.
3 – EUROPA
Güneş Sisteminin dış gezegenlerinden gaz devi Jüpiter’in Europa adlı donmuş bir uydusu var ve Europa’daki buz tabakasının altında derin bir yeraltı okyanusu mevcut. Jüpiter’in gelgit hareketleriyle ısınan bu sıcak okyanusta, tıpkı Dünya okyanuslarının derinliklerindeki hidrotermal bacalarda olduğu gibi, “dev tüp
kurtları” veya bakteriler yaşıyor olabilir.
Dünya ile benzerlikleri nelerdir?
- Güneş Sisteminde Dünya’dan sonra sıvı su bulunduğu kesinleşen tek gök cismi Europa’dır,
- Jüpiter’in yol açmış olduğu gel-git yaşanmaktadır,
- 1989’da fırlatılan ve 1995’te Jüpiter’e ulaşan Galileo araştırma uydusu, yörüngede yaptığı incelemelerde, Europa’nın zayıf bir manyetik alanı olduğunu göstermiştir.
Dünya’dan farklı özellikleri nelerdir?
- Europa’nın sıcaklığı kutuplarda -220 ve ekvatorda -160 derecedir.
4 – KEPLER-186f
Amerikan Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi’nin (NASA) ‘gezegen avcısı’ unvanlı uzay teleskopu Kepler, 500 ışık yılı mesafedeki (1 ışık yılı = 10 trilyon km) gezegenin, kendi yıldızına olan uzaklığı sebebiyle ‘yaşanabilir bölge’ içerisinde bulunduğunu tespit etti. Bu da yüzeyinin ne çok fazla sıcak ne de soğuk olduğu anlamına geliyor. Üzerinde deniz ve okyanuslar yer aldığı düşünülen gezegene ‘Kepler-186f’ adı verildi.
Dünya ya benzeyen özellikleri?
- Kendine ait atmosferi vardır.
- Dünya ile aynı boyuttadır.
Dünyadan farklı özellikler?
- Atmosferinde bol miktarda karbonhidrat barındırıyor.
- Boyutu bilinse de kütlesi ve bileşenleri bilinmiyor.
5)KEPLER 438b
NASA uzay teleskopu Kepler ile tespit edilen ‘Güneş sistemi dışındaki’ bu gezegenlerden yalnızca üçünde yaşam koşulları gözlendi. Kepler 438b, 442b ve 440b. Dünya ile benzerlikleri en çok olan 438b olarak tespit edildi. Bu gezegen hakkında bilinen özellikler boyutları ve kendi yıldızlarından enerji almalarıdır.
6)PROXIMA
Komşu güneş sistemimizde bulunan Proxima Centauri b en son keşfedilen Dünya ikizidir. Bilim insanlar, Dünya ile aynı boyutta olan Proxima Centauri b’nin yörüngesi ve yıldızından uzaklığına dayanarak su oluşumu için uygun şartlara sahip olabileceğini düşünüyor.
Proxima Centauri b’nin en büyük özelliği, Dünyamıza en yakın Güneş Sistemi içinde yer alması. Önümüzdeki yıllarda Proxima Centauri’nin yaşanabilir olduğu düşüncesini savunan deliller elde edilirse, uzay keşfi planları önemli ölçüde değişebilir. Astrofizikçi Stephen Hawking’in desteklediği Starshot projesi, 4.23 ışık yılı ötedeki Proxima Centauri’ye 20 yıl içinde ulaşabilir. Oralarda bir yerlerde Mars’tan daha yaşanabilir gezegen bulmak, gerçekten çok şaşırtıcı olurdu.
Kaynakça:
http://evrendeyasam.webnode.com.tr/
http://www.fizikafa.com/
http://www.teknolojioku.com/
http://khosann.com/
http://www.bbc.com/