Yeni nesil yer ve uzay teleskoplarıyla artan gözlem gücü, neredeyse her hafta yeni bir yıldız sistemi veya dış gezegenin keşfedilmesiyle sonuçlanıyor. Her biri birbirinden heyecan verici bu gelişmeler, sorunları giderek artan tek bir gezegende sıkışan insanlığın uzayda yaşam bulunması ve yeni koloniler inşa edilmesine yönelik arzusunu da güçlendiriyor. Geleceğimiz için evrensel hisleri artıran bu gelişmelerden en büyük çaplısı, geçtiğimiz aylarda TRAPPIST-1 sisteminin keşfedilmesi olmuştu. Ana yemek gibi gelen keşfin ardından tatlıyı, Şili’deki La Silla Gözlemevi’nde bulunan HARPS teleskobu sundu.
Araştırmada yer alan Harvard-Smithsonian Astrofizik Merkezi’nden (CfA) Jason Dittman, “Geride bıraktığımız 10 yılda en heyecan verici dış gezegeni bulduk… Dünya dışı yaşamın olup olmadığını araştırmak için daha iyi bir hedef çok zor bulunur” ifadesini kullandı.
La Silla’daki 3,6 metrelik teleskopta yer alan HARPS, LHS 1140b adı verilen gezegeni yıldızının önünden geçerken oluşturduğu nokta sayesinde tespit etti. Nature dergisinde yayımlanan araştırmaya göre, gezegenin çapı yaklaşık 18,000 kilometre. Bu haliyle, Dünya’dan yaklaşık yüzde 40 daha büyük. Kütlesi Dünya’dan 6,6 kat daha fazla olan LHS 1140b, yine gezegenimiz gibi kayalık. Daha da önemlisi, LHS 1140b süper Dünyası yörüngesinde yer aldığı yıldızın sıvı su oluşumuna izin veren mesafe aralığını temsil eden yaşanabilir bölgesinde bulunuyor.
CfA araştırmacılarına göre LHS 1140b, TRAPPIST-1 sistemine kıyasla çok daha heyecan verici. Nedeni, TRAPPIST-1’in yaşanabilir bölgesindeki gezegenlerden sadece bir tanesinin kütlesi çok iyi hesaplandı ve kayalık olmayabileceği anlaşıldı. Diğerlerinin de kayalık olmama ihtimali yüksek görünüyor.
LHS 1140b’ye gelindiğinde ise yaşam taşıma olasılığı ilk bulgulara göre zaten var. Bu aşamadan sonra yapılması gereken, Dünya’ya da yakınlığı ele alındığında James Webb Uzay Teleskobu (JWST) yeni nesil keşif araçlarıyla atmosferini incelemek olacak. Yıldızının önünden geçişinin gözlemlenebilmesi, atmosferin ışıkla etkileşimi sayesinde gözlemleri kolaylaştıracak.
CfA ekibinde yer alan David Charbonneau, LHS 1140b’nin JWST ile inşa halinde olan Dev Macellan Teleskobu için harika bir hedef oluşturacağını düşünüyor.
Yaşamı barındırma olasılığı neden yüksek?
LHS 1140b’nin yörüngesinde yer aldığı yıldız, Güneş’in sadece beşte biri büyüklükte olan sönük LHS 1140. Küçük ve soğuk olmasından dolayı, yaşanabilir bölgesi son derece dar. Bir yörüngeyi sadece 25 günde tamamlayan LHS 1140b ise yıldızına tam gerekli mesafede yer alıyor. Bulunduğu mesafede, Dünya’nın Güneş’ten aldığı ışığın yarısına maruz kalıyor.
Her ne kadar yaşanabilir olabileceği düşünülse de, LHS 1140b’nin geçmişini de işin içine katmak gerekiyor. Yıldızının milyarlarca yıl önce çok daha güçlü olduğu ele alındığında, LHS 1140b çok yüksek morötesi radyasyona maruz kalmış olabilir. Bu durum, bir zamanlar Dünya benzeri olduğu düşünülen ancak bugün cehennemden farksız Venüs’ün yaşadığı gibi bir dönüşümü akıllara getiriyor. Yine de, bir süper Dünya olması LHS 1140b’nin yüzeyinde bir lav okyanusu barındırdığı ve maruz kalabileceği sera gazı etkisine karşı koymuş olabileceğini de öne sürüyor. Gökbilimciler bu teoriyi şöyle açıklıyor:
Doğal radyoaktif elementler ile kavrulan lav okyanusu, LHS 1140 bugünkü sönük haline gelene kadar atmosferi buharla beslemiş olabilir. Böylece, gezegenin morötesi radyasyonun atmosferi yok edici etkilerine karşı koyduğu gibi yaşam sağlayacak suyu da koruduğu düşünülüyor. Dittman, gelecekte yapılacak gözlemler ile tüm bu olasılıkları filtreden geçireceklerini ilk olarak su ile moleküler oksijen izlerini araştıracaklarını söyledi.
TRAPPIST-1 yıldızının aksine, LHS 1140 çok daha yavaş bir dönüş hızına sahip ve olası yaşamı tehdit edecek radyoaktif parçacık saçma oranı da daha düşük. Kısaca, gökbilimciler LHS 1140b’de yaşam aramak için birçok iyimser düşünceye sahip.
Son 10 yılın en heyecan verici dış gezegeni bulduk.
Çekim kuvvetlerinin oluşturduğu sarsıntı ile bulundu
LHS 1140b Cerro Tololo Inter-American Gözlemevi’nde yer alan MEarth-South teleskop dizini ile keşfedildi. MEarth-North kardeş gözlemevinin de yer aldığı sekiz telekop içeren dizin, ağırlıklı olarak M cüceleri olarak bilinen kırmızı yıldızları inceliyor. Amaç, geçiş yöntemi kullanılarak tıpkı LHS 1140b’de olduğu gibi bu yıldızların gezegenlerini ortaya çıkarmak.
HARPS cihazı, LHS 1140b’nin yörünge hareketi esnasında yıldızı ile arasındaki çekim kuvveti etkileşimini tespit etti ve son noktayı koydu. Geçiş yöntemi ile toplanan verilerle bir araya getirildiğinde, süper-Dünyanın kütlesi ve boyutu ortaya çıkarıldı. Bundan sonraki veriler, JWST ve Dev Macellen Teleskobu devreye girene kadar güçlü yer ve uzay teleskopları ile elde edilecek.