Güney Afrika’da bir güvenlik kamerasına ‘takılan’ görüntü, yaşadığımız en temel sorunu özetlediği gibi farkına varmadığımız değerleri gözler önüne seriyor. Çöpünü temizlemekten aciz insanların geride bıraktığı kirliliği, nesli kaçak avcılar nedeniyle tükenme tehlikesi altında olan bir fil temizliyor.
Eğer video gerçek olsaydı yukarıdaki giriş bu haber için çok şık olurdu. Ancak oldukça etkileyici olmasına rağmen, CCTV kamerası tarafından çekildiği iddia edilen çöp toplayan fil görüntüsü tamamen sahte.
İnternette gezinirken rastladığım videoyu ilk izlediğimde oluşan etki, olayın gerçekliğini sorgulamamı fazlasıyla engelledi. Fillerin sanıldığından çok daha akıllı canlılar olduğunu bilmem, sahte videoyu kafamda neredeyse gerçekmiş gibi kabullenmemi sağlayacaktı. Olayı habere dönüştürmek istediğimde ise görüntülerin hayal kırıklığından ibaret olduğu anında ortaya çıktı.
YouTube’da Aralık 2014’te beliren ve dört milyondan fazla izlenen videoyu gördüğüm ilk sitede, ne tarih ne de olayın gerçekleştiği yer hakkında bilgi yer alıyordu. Videoda yer alan tarih ise haberin kesinlikle aynı günlerde yapılacağını anlamına gelmiyor.
Google’da arama yapıldığında hiçbir yabancı veya yerel haber sitesine düşmemiş olması da görüntünün sahte olduğunu teyit ediyor. Aslına bakılırsa ‘kaynak’ nedir bilmeden Batı basınında gördüğü her şeyi alan internet medyamız bu videoyu birçoklarına yuttururdu. Ancak bazıları erken davranarak videoyu deşifre etti ve olay blog ve sosyal ağlarda sınırlı kaldı.
Reddit’te detayları tartışmaya dökülen videonun sahte olduğunu açıklayan YouTube videoları da mevcut. Ancak anladığım kadarıyla videoyu yaymaya devam eden ve gerçek sanan çok sayıda insan var. Bu aşamada kaynaksız ve tarihi belli belirsiz haber okumaya alışmış internet kullanıcılarının birkaç noktaya dikkat etmesi gerekiyor:
– Bir olay varsa tarihi, tarihi kesin değilse meydana geldiği yer kesinlikle bilinmeli,
– Olayı bildiren kaynak (kişi, medya kanalı, kurum vs.) mutlaka belirtilmeli,
– Gerçek olduğu savunulan bir olay en az birkaç güvenilir haber kaynağıyla teyit edilmeli.
Teknik detaylar ise video uzmanlarına kalıyor ancak sahte filin uzun analiz gerektiren bir özelliği yok. Her ne kadar 1080p ile hazırlanmış olsa da (bir güvenlik kamerası için iyi bir çözünürlük), siyah çizgilerle görüntü kalitesi düşürülmeye çalışılmış. Yüksek çözünürlüğe rağmen düşülen ikilem videoyu yapanları da ele veriyor.
Videonun nereden çıktığı ise belirsiz. Öne sürülen ilk ihtimallerden biri, birkaç öğrencinin bitirme projesi olduğu.
Sonuç olarak, ortalama okuyucuyu kolayca kandırabilecek, iyi yapılmış sahte bir video internette halen geziniyor. Sosyal medyada ortaya çıkan bilgi kirliliğini temizlemek için zaman gerekiyor ancak şurası kesin ki, 7 milyarı aşkın nüfusuyla her zaman kandıracak birilerini bulmak fazlasıyla kolay. Sahte fil bile yıllarca birilerini kandırmaya devam edebilir.
Bir diğer iyi örnek ise bebeği kapan kartal videosu. Benzeri yıllar önce çıkan ‘uçan Hollandalı‘ gibi, videonun en dikkat çekici anında kamera ya odağından sapıyor veya çok düşük çözünürlükle detaylar belirsiz hale getiriliyor.
Filin suçu değil
Sahte fil derken, sahte olan kendisi olsa da videonun sorumlularından bahsediyorum. Ayrıca, sahte olduğu kadar dokunaklı video, 50 yıl içinde dünyayı terk etme olasılığı olan bir hayvan türünden bahsediyor.
Kendi türünün ve geride kalan 8 milyarı aşkın canlı türünü bencilliği için yok etmeye devam eden insan, dünyayı sürekli kirletmeye ve amaçsızca çoğalarak yaşam alanını hem kendisi, hem de hayvanlar için daraltmaya devam ediyor.
Dişleri batıl inançlara dayanan ilaçların yapılması, saçma sapan büyü ritüellerinde kullanılması veya salak bir zenginin evini süslemesi için katledilen filler, diğer yok olma tehlikesi altındaki sayısız hayvan türüyle beraber insanlar için büyük önem taşıyor. Ekosistemin ayakta kalmasını sağlayan dev canlıların giderek azalması, bugün mamutları hayata döndürmeye çalışan insanlığın trajikomik halini gösteriyor bana kalırsa.
Bilimin, sağduyunun, kuralların bile yetersiz kaldığı günümüzde köpekbalıkları, aslan, kurbağa veya filler yemek veya süs haline gelmekten kaçamıyor. Bu gidişle torunlarımız birçok hayvan türünü sadece belgesellerde izlemek zorunda kalacak ve bize birçok soru soracaklar.
İçinizi açması için bebek fillere göz atabilirsiniz: