Hubble Uzay Teleskobu (HST) ile yapılan gözlemler, Jüpiter’in buzul uydusu Europa’nın yüzeyinde sofra tuzu olarak bilinen sodyum klorür olabileceğine işaret etti.
Hubble, Europa’nın yaşam barındırma potansiyeli hakkında önemli bir bulgu daha elde edilmesini sağladı. Europa’nın buz tutmuşyer kabuğunun altında saklı olan okyanusta sodyum klorür olduğuna dair veriler elde edildi.
Science Advances dergisinde yayımlanan araştırmada, “Europa’nın yeraltı okyanusundaki yaşam olasılığı kimyasal bileşenlerine dayanıyor. Söz konusu kimyasal jeolojik olarak uydunun genç yüzeyine yansımış olabilir” ifadesi kullanıldı.
Europa’nın yüzeyindeki materyalin sodyum klorür (NaCl), yani sofra tuzu olabileceğinin anlaşılmasından yıllar önce buzul uyduda tuz olabileceği öne sürülmüştü. Galileo uzay aracının yakın-kızılötesi haritalama spektrometresi ile yaptığı taramalar uydunun yüzeyinde tuza işaret etmiş ancak kaynağın yeraltı okyanusu olduğuna dair delil bulunamamıştı. California Teknoloji Enstitüsü’nden (Caltech) Samantha Trumbo’nun başını çektiği araştırmada öne çıkan faktör ise “kaos” bölgeleri. Europa’nın yüzeyindeki materyaller ile yeraltı okyanusuna ait suların karıştığı bölgeler olduğu düşünülen “kaoslar”, NaCl içeriyor.
Hipertansiyon ve kalp rahatsızlıklarına neden olduğu bilinen sodyum klorür, astronomlar için tespit etmesi son derece zor bir madde. Sebebi, kızılötesi dalgaboylarında kendini kolayca göstermemesi. Gizmodo’ya açıklama yapan Trumbo, “Sofra tuzu beyaz olduğu için görünür spektrumda görülmüyor… Ancak Europa’da olduğu gibi enerji parçacıkları ile bombardıman edildiğinde renk değiştiriyor ve Hubble ile görebildiğimiz kendine özgü spektral izler oluşturuyor” dedi.
Güneş ve Jüpiter tarafından sürekli radyasyona maruz kalan Europa, böyleyece yaklaşık 450 nanometre (nm) dalgaboyu soğurulmasında sahip olduğu sofra tuzunu ele verdi.
Europa’nın sırrı “kaoslarda” yatıyor
Astronomlar en son araştırmada ilk olarak HST ile Europa yüzeyinin görünür dalga-boyunda spektra taramasını yaptı. Böylece radyasyona maruz kalmış klorür tuzlarının izleri arandı. Hubble’ın Uzay Teleskobu Görüntüleme Spektrografı (STIS) adı verilen cihazı kullanılarak Europa yüzeyinden yansıyan ışınların soğurulma özellikleri incelendi. Yaklaşık 450 nm olarak beliren dalgaboyu radyasyon bombardımanına maruz kalmış NaCl ortaya çıkardı.
Trumbo ve ekibi mesafe ölçümü ile yapılan analizler sayesinde tespit edilen tuzun hangi bölgelerde olduğunu da tespit etti. Europa’nın yüzeyinde buzun en karmaşık ve dağınık yapıda olduğu genç “kaos” bölgeleri kendini ele verdi. Aynı zamanda buz kütlelerinin birbirinden koptuğu bölgeleri temsil eden kaosların, okyanustan yüzeye doğru itilen ve buzları kıran materyallerin etkisiyle oluştuğu düşünülüyor. Yeraltı okyanusunun barındırdığı materyallerin yüzeye çıktığı muhtemel noktaları temsil eden kaoslar, Trumbo’ya göre “Europa’nın iç yapısı hakkında en güçlü delilleri içeren yerler olabilir.”
Trumbo ve ekibi laboratuvarda yapılan kapsamlı çalışmalarda sodyum klörürün nasıl renk değiştirdiği ve tepit edilebilir spektral işareti nasıl elde ettiğini doğruladı. Araştırmacılar tespit edilen tuzun yeraltı okyanusundan geldiğine neredeyse kesin gözüyle baksa da, NaCl barındıran yüzeyi Europa’nın klorür ağırlıklı bir okyanusa sahip olduğu anlamına gelmediğini belirtti. Bunun temel sebeplerinden biri, kaos bölgeleri dahil yüzeydeki yapılar ile okyanusun nasıl bir etkileşim içinde olduğunun bilinmemesi.
Bir sonraki görev Clipper’a düşüyor
Gizmodo’ya açıklamada bulunan Colorado Üniversitesi’nden astrofizik ve gezegen bilimi profesörü Fran Bagenal, “Europa’daki okyanusunun astrobiyolojik önemde ne kadar ilginç olduğuna dair yeni bir delil daha elde edildiğini” söyledi. Yapılan çalışmanın çok titiz olduğuna dikkat çeken ve zayıf sinyaller ile güçlü bulgular elde edildiğini ifade eden Bagenal, “Europa’nın yüzeyinde bulunan maddenin deniz tuzu olduğunu sanmıyorum ancak sonuçlar da kesin değil” dedi.
Bagenal, en son veriler ile ortaya saçılan bulguların 2020’lerde düzenlenecek Clipper görevi ile açıklığa kavuşacağını belirtti. Europa Clipper adını taşıyacak uydu, buzul uydunun yörüngesinde defalarca yakın geçiş gerçekleştirecek ve bilimsel donanımları ile Europa’nın yüzeyinde spektral işaretler arayacak. Çatlaklardan yüzeye çıkan maddeleri inceleyecek, yeraltı okyanusundaki elektrik akımlarının manyetik ve parçacık işaretlerini anailiz edecek. Radar taramaları ile Europa yerkabuğunun kalınlığını belirleyecek olan Clipper, Bagenal’a göre “2020 veya 2030 sonlarında uyduya iniş yapacak bir keşif aracı göndermemiz için tüm bilgileri toplamış olacak.”
Neler olabileceğine dair bir senaryoya göz atmak isterseniz, “Europa Report” filmine mutlaka göz atın.