Yeni bir araştırmaya göre, Mars’ın bir zamanlar yörüngesini süsleyen halkası zamanla tuhaf görünümlü uydularına dönüştü.
Mars’ın tuhaf görünümlü uydularının nasıl oluştuğu hakkında bugüne dek birçok araştırma yapıldı. Kızıl Gezegen’e daha yakın duran uyduyu temsil eden Phobos, Mars’ın ekvator çizgisi hizasında dönüyor. Daha uzakta kalan Deimos ise Mars ekvatoruna iki derece eğik halde yörüngede seyrediyor. Phobos’un yörüngesinde hareket ederken maruz kaldığı titreşimler, bir gün parçalara ayrılma olasılığı bulunan gök cisminin antik zamanlarda Mars’ın halkası olabileceğine işaret ediyor.
Nature Geoscience dergisinde 2017’de yayımlanan araştırmada, Phobos’un halka-uydu dönüşümünden geçtiği bir süreç içinde olabilecekleri öne sürülmüştü. Mars’ın çekim kuvveti etkisiyle parçalara ayrılarak halka halini alan Phobos, materyallerin içine çökmesi ile tekrar uydu halini alıyor olabilir. Halkaların tekrar uyduya dönüştüğü her seferde, materyallerin bir kısmı uzay boşluğuna saçıldığı için Phobos’un boyutu her birkaç milyar yılda bir küçülüyor.
arXiv’de 1 Haziran’da yayımlanan bir ön araştırmaya göre, Phobos’un 20 katı büyüklüğündeki antik bir Mars uydusu Deimos’un bugünkü konumunu belirlemiş olabilir.
Araştırmada yer alan SETI Enstitüsü’nden Matija Cuk, “Deimos’un Mars ekvatoru ile tam hizada olmamasının birçokları tarafından önemsiz bir detay olarak es geçildiğini ancak önemli bulgular saklıyor olabileceğini” söyledi.
Cuk, “Aklımızda beliren yeni bir fikir ile Deimos’a yakından tekrar baktığımızda, yörünge eğiminin büyük bir sır saklıyor olabileceğini anladık” ifadesini kullandı.
Mars’ın halkası tekrar ortaya çıkmayı bekliyor
Bir gezegenin yörüngesinde aynı rotayı izleyen iki uydu “yörünge rezonansı” denilen bir ilişki içine girebilir. Bu kozmik olayda, uydulardan bir tanesi diğerinin yörüngesinde aşağı yukarı sallanıyor gibi ilerliyor. Güneş Sistemi’nde yörünge rezonansına en iyi örnek, Neptün’ün uyduları Thalassa ve Naiad.
Astronomların, Mars ortaya koydukları Mars senaryosu şu şekilde: Deimos milyarlarca yıl boyunca Mars yörüngesinde dönüp dururken, Kızıl Gezegen etrafındaki dev bir halka uydu veya uydulara dönüştü. Ardından tekrar halka ortaya çıktı ve halka-uydu dönüşümü zaman içinde devam etti. Bu dönüşüm süreçlerinden bir tanesinde, bugün Phobos’tan katlarca büyük olan uydu Deimos’u günümüzde bulunduğu yere itti. Dev uydu saha sonra tekrar halkaya dönüştü ve milyarlarca yıl önce sıra tekrar uyduya dönüşmeye geldiğinde, Phobos ortaya çıktı. Yani, iki Mars uydusundan genç olanı.
Söz konusu senaryonun geçerli olabilmesi için antik zamanlarda var olmuş dev Mars uydusunun gezegenden uzaklaşarak Deimos ile yörünge rezonansı etkileşimine girdi. Bu etkileşim, Deimos’un Mars ekvatoruna eğik konumlanmasına neden oldu.
Ana görsel: Kevin Gill on Flickr/ CC by 2.0.