Mars’ta sıvı su tespit edildi

Bilim insanları Mars’ta sıvı halde su bulunduğuna dair bugüne kadar elde edilen en önemli bulguya ulaştı. Curiosity’nin elde ettiği veriler, küçük miktarlarda su buharının gece vakti sıvı hale geldiğini, gündüzleri ise buharlaştığını ortaya koydu.

Mars’ta suyun varlığına dair yapılan araştırmalara bir yenisi daha eklendi. Üç milyar yıl önce okyanuslarla kaplı olduğunu ve kuzey ve yarımkürelerinde 150 milyar metreküp buzul sakladığını öğrendiğimiz Mars, en son olarak sadece katı değil sıvı halde de su içerdiğini de gözler önüne serdi.

Nature Geoscience dergisinde yayımlanan ve Curiosity’nin topladığı verilere dayanan araştırma, Mars toprağındaki yüksek miktardaki tuzun suyun erime noktasını düşürdüğünü, bu sayede gezegendeki dondurucu soğuklara rağmen gece vaktinde sıvı halde biriktiğini gösterdi.

Araştırmada yer alan İsveç’in Lulea Teknik Üniversitesi’nden gezegen bilimcisi Javier Martin-Torres, ‘Mars’ta sıvı halde su bulunduğunu savunan hipotezler sunulmuş ve laboratuvar çalışmaları yapılmıştı… Ancak Mars’ın kurak yüzeyinde sıvı su oluşumuna dair ilk kesin bilgilere ulaştık” ifadesini kullandı.

NASA ve ESA tarafından geçmişte elde edilen uydu görüntüleri, sıvı suyun varlığına dair dolaylı jeolojik kanıt sunmuştu. Mars’ın hidrolojik döngüsü hakkında da yeni bilgiler sunacak olan keşif, gelecekte insanlığın Kızıl Gezegen’de nasıl yaşayabileceği sorusuna da yeni bir bakış açısı getirecek gibi görünüyor.

‘Sıvı su varlığı kesin’

Mars, geceleri sıvı suyun oluşabilmesi için çok soğuk kabul ediliyordu. 1970’lerde gerçekleştirilen Viking görevlerinde su buharına ait izler elde edilse de, suyun sıvı halde bulunabilmesi mümkün kabul edilmiyordu. Viking programında yer alan NASA bilim insanlarından Richard Zurek, “Su buharının toprak tarafından emildiğini veya buz haline geldiğini düşünüyorduk” dedi.

Öte yandan Mars toprağında yoğun miktarda bulunan perklorat tuz, göz ardı edildi. Suyun donma noktasını ciddi şekilde düşüren tuzun, gece vaktinde su buharının donmadan sıvı halde birikmesini sağladığı anlaşıldı. Martin-Torres, ‘geçici sıvı suyun gece vaktinde toprağın beş santimetrelik en üst kısmında oluştuğunu, Güneş’in belirmesiyle de kuruduğunu’ belirtti.

Curiosity’nin Mars toprağı altında ve üstündeki nem oranı, hava basıncı ve sıcaklık değişimlerine dayanarak yaptığı ölçümler, sıvı oluşumunun delili olarak kabul ediliyor. Mars’ın kış ve bahar aylarında, gece vakti su buharı havada yoğunlaşarak toprakta birikiyor. Soğuk havanın fazla nemi tutamaması, suyun toprakta birikmesinin etkenlerinden biri. Gündüzleri ise su yeniden su buharına dönüşerek havaya karışıyor.

En son araştırmada yer almayan Zurek, “Yeni veriler bağıl neme ait doğrudan ölçümler sağlıyor. Ayrıca toprakta yüksek oranda tuz olduğunu biliyorlar… Tüm bu bulgular, sıvı su varlığına işaret ediyor” dedi.

Uydu görüntüleri Mars’taki çizgilerin değişimini böyle gözlemledi. [NASA]

Mars’ta ne kadar su var?

Kutup bölgelerinde buz halinde su bulunduran Mars’ın kısa süre önce kuzey ve yarım kürelerinde büyük miktarda buzul sakladığı tespit edilmişti. Curiosity’nin elde ettiği veriler ise Kızıl Gezegen’de sanılandan çok daha fazla su olabileceğini gösteriyor.[quote_box_right]Mars’a ayak basacak ilk insanlar suyu doğrudan topraktan temin edebilecek.[/quote_box_right]

Nükleer keşif robotunun görev yaptığı Gale Krateri, düşük irtifada yer aldığı için Mars’ın geneline göre daha az atmosferik su buharı içeriyor. Bu nedenle sıvı su oluşumunun kraterde oluşma ihtimali daha az kabul ediliyordu.

Araştırmada yer alan bir diğer isim Alfred McEwan, “Gale Krateri’nde sıvı su bulunması, diğer bölgelerde daha fazla olduğuna işaret ediyor” dedi.

Sıvı su oluşumunu sağlayan süreç, Mars yüzeyinde geçmişte uydular tarafından tespit edilen ‘çiziklerin’ de açıklaması olarak görülüyor. Çiziklerin, yamaçlardan ve tepelerden akan sıvı su etkisiyle oluştuğu öne sürülmüştü. Martin-Torres, sıcak mevsimlerde gözlemlenen olayın topraktaki tuzlu sıvı su etkisiyle yaşanıyor olabileceğini belirtti. Geçmişte, kanal benzeri yapıların sıvı su etkisiyle oluşmadığı öne sürülmüştü.

Gale Krateri’nde tespit edilen sıvı suyun ardından, Mars yüzeyindeki çiziklerin de sıvı su etkisiyle oluştuğunun anlaşılması, kurumuş nehir yataklarının halen çok az da olsa aktif olduğunu anlamına gelebilir.

Mikroplar havuz keyfi mi yapıyor?

Sıvı suyun tespit edilmesi, Mars’ın yakın veya uzak gelecekte koloni haline getirilme imkanını fazlasıyla artırırken, Kızıl Gezegen’de çözülmeye çalışılan ikinci sır hakkında da ipucu verebilir: Marslı mikroplar.

Her ne kadar Curiosity Mars’ın mineral içeren kayalıklarında mikropların halen hayatta olduğuna işaret eden izlere rastlasa da, Martin-Torres bu olasılığa biraz uzak. Sıvı suyun oluştuğu sıcaklığın aşırı soğuk olması, hücre metabolizmasının aktif olmasına izin vermiyor.

Mars’ın atmosfere sahip olduğu dönemde çok daha sıcak olduğu gerçeği, geçmişte mikrobiyolojik yaşam barındırdığı inancının en büyük delili. Perklorat tuz sayesinde antik su kaynaklarında halen sıvı su bulunma ihtmali ise günümüze kadar hayatta kalması muhtemel mikropların geceleri havuz partisi verdiğine işaret ediyor olabilir.

Zurek, mikroplardan çok koloni planlarına önem veriyor. Eğer yüzeyin en üst kısmındaki beş santimlik kısmında daha derinlerinde su varsa, ilk kolonicilerin buradan su çıkarması Zurek’e göre çok daha ekonomik olacak. İnsanlar kutup bölgerine yakın yerlerden buzları eritmek yerine geceleri sıvı su temin elde edebilecek. Belki de, Mars mikroplarıyla onları ilk midemize indirdiğimizde tanışacağız.

Sıvı suyun tespitinin ardından en son adım, Curiosity’nin LED ışıkları yardımıyla gece vakti çekeceği görüntüler olacak.