NASA Fermi uzay teleskobu, Samanyolu Galaksisi’nin dışına saatte 4 milyon kilometre hızla ilerleyen pulsarın olağanüstü görüntüsünü yakaladı.
Uzayın derinliklerini inceleyen Fermi Gamma-ışını Uzay Teleskobu, çok nadir görülen bir pulsar görüntüsü yakaladı. PSR J0002+6216 adı verilen pulsar, Samanyolu Galaksisi’nin dışına son sürat ilerleyen bir ölü yıldız kalıntısını temsil ediyor. Nasıl mı?
Fermi uzay teleskobunun elde ettiği görüntüde, arkasında tam 13 ışık yılı uzunluğunda bir kuyruk bırakan devasa bir süpernova kalıntısı görülüyor. Dev bir savaş topunu andıran balon, yıldızın süpernova ile uzay boşluğuna yayılan katmanlarından oluşuyor.
Ölen yıldızın ardından ortaya çıkan PSR J0002+6216 (kısa adı Zoomy), aslında bir nötron yıldızı. Zoomy, fazlasıyla manyetize olduğu için kendi ekseninde olağanüstü bir hızla dönüyor. Bu tür nötron yıldızlarına da pulsar adı veriliyor. Dönüşü esnasında elektromanyetik radyasyon saçan pulsarların ‘nabızları’ Dünya’nın hizasına düşerse, onları tıpkı uzaktaki bir deniz feneri gibi görebiliyoruz.
ABD Ulusal Radyo Astronomi Gözlemevi’nden Frank Schinzel, “Zoom’yi ve karanlık kuyruğunu mükemmel görüş açısı sayesinde görebildiklerini” söyledi. Schinzel, “yapılacak yeni gözlemler ile süpernovaların nasıl olup da nötron yıldızlarını ‘ateşleyebildiğini’ anlamak istediklerini” söyledi.
Zoomy nasıl hareketlendi?
PSR J0002+6216, saniyede 1,130 kilometre hızla ilerliyor. Bu sürat, Dünya-Ay mesafesini sadece 6 dakikada kat edebileceği anlamına geliyor. Dünya’dan yaklaşık 6,500 ışık yılı mesafede, Kraliçe (Cassiopeia) Takımyıldızı’nda yer alan Zoomy, CTB 1 adı verilen süpernova kalıntısından 53 ışık yılı mesafede bulunuyor. Kuyruğu ise süpernova enkazının oluşturduğu balon ile yıldızın dışında kalıyor.
Kuyruk, tıpkı kozmik bir ok gibi direkt pulsarın doğduğu noktaya işaret ediyor. ABD Donanma Araştırma Laboratuvarı’ndan astrofizikçi Matthew Kerr, “pulsarın harekerini ölçerek ve izini tersine takip ederek süpernova enkazının ortasında doğduğunu anladık” ifadesini kullandı.
Astronomlar, CTB 1 süpernovasının asimetrik yaşandığını bu sayede pulsarı uzayın derinklerine ateşlediğini düşünüyor.
Hesaplamalar, süpernova patlamasının yaklaşık 10,000 yıl önce yaşandığı yönünde. Zoomy’nin süpernova balonunun köşesine ise 5,000 yıl önce ulaştığı düşünülüyor.
Samanyolu’nun dışına çıkacak
ABD Ulusal Radyo Astronomi Gözlemevi’nden Dale Frail, “süpernova enkazının ilk başta pulsardan daha hızlı hareket ettiğini ancak yıldızlararası materyal ile karşılaştığında yavaşladığını” ifade etti. Zoomy böylece ilk başta gerisinde kaldığı enkazı yakaladı ve sonrasında geride bıraktı.
Zoomy o kadar hızlı ilerliyor ki, nihayetinde Samanyolu Galaksisi’nin dışına çıkacak ve galaksilerarası uzaya adım atacak.
Astronomlar geçmişte çok hızlı ilerleyen başka nötron yıldızları da tespit etmişlerdi. Hız rekorunu elinde bulunduran RX J0822-4300, saniyede 1,500 kilometre hızla ilerliyordu. Ortalama bir pulsarın hızı ise saniyede 240 kilometre olarak biliniyor.
Öne sürülen bir hipotez, içine çöken ve ölen yıldızın ortaya çıkardığı düzensizliğin çekim kuvveti ile nötron yıldızını kendine çeken yavaş ilerleyen materyallerle dolu bir bölge oluşturduğu yönünde. Zoomy bu hipoteze uygun görünse de, doğrulamak için daha fazla gözlem yapılması gerekiyor.
Schinzel, Zoomy’nin süpernova patlamaları ve pulsarlar hakkında bilgi elde etmek için mükemmel bir fırsat sunduğunu belirtti. Samanyolu’nun dışına çıkana kadar bizlere neler öğreteceğini düşünmek astronomlar için heyecan verici olmalı.