Gökbilimcilerin 20 yıldan bu yana uzay ve yer teleskopları ile gözlemledikleri Sagittarius A*’nın parlaklığı beklenmedik bir şekilde normalin 75 katına çıktı.
Dünya’dan 25 bin ışık yılı ötede yer alan kara delik Sagittarius A*, bugüne dek tanık olunmamış bir değişim gösterdi. California, Los Angeles Üniversitesi’nden (UCLA) astrofizikçi Tuan Do, sadece iki saatlik bir süreçte kara deliğin parlaklığının 75 katına çıktığını belirtti. Ho, yaklaşık 2.5 saatlik gözlemlerine ait görüntüleri Twitter hesabında paylaştı:
Do, Hawaii’de yer alan Keck Teleskobu ile 12 Mayıs gecesi Samanyolu’nun merkezini gözlemliyordu. Do, verilerde beliren aşırı parlaklığı ilk olarak yakınlardaki S0-2 yıldızı olarak düşünse de, kısa süre sonra kütlesi Güneş’in dört milyon katı Sagittarius A* olduğunu anladı.
Sagittarius A*’nın mum alevi gibi titrek ve cılız olduğunu belirten Do, “Çok tuhaftı çünkü geçmişe bir kara deliğin böyle değişim göstediğine tanık olmamıştım” ifadesini kullandı. Do, kara deliğin etrafını saran materyal diskine karışan gaz miktarının artmasıyla parlaklığın bir anda yükselmiş olabileceğini belirtti. Nihayetinde, kara delikleri değil ancak etraflarını saran materyallerin saçtığı parlaklığı görebiliyoruz.
Sagittarius A*’da yaşanan beklenmedik değişimin sebebi kesin olarak bilinmese de, yakınlarındaki S0-2 yıldızının bir payı olabilir. 2018’de yörüngesi kara deliğe yaklaşan yıldız, kozmik canavarın etrafındaki gaz dağılımını bozmuş ise materyal diskine karışan gazların açıklaması da ortaya çıkmış demektir.
Öte yandan, parlaklık artışında 2014’te Sagittarius A*’nın çevresinde gözlemlenen esrarengiz toz ve gaz bulutu G2’nin rolü olabilir. Gökbilimciler o yıl kara deliğin etrafında oldukça parlak faaliyetler yaşanmasını beklemişken hevesleri kursaklarında kalmıştı. Beklenen kozmik partlamalar, beş yıl gecikmiş olabilir mi?
Hesaplamalar, toz ve gaz bulutunun Dünya-Güneş mesafesinin 200 katı uzaklıkta kara deliği ıskalayacağını göstermişti. Süperbilgisayar simülasyonları ise G2’nin Sagittarius A*’dan kaçamayacağını ortaya koymuştu.
Olay Ufku Teleskobu’nun ikinci hedefi
Dünyayı bir teleskoba çeviren “Olay Ufku Teleskobu”, geçtiğimiz yıl M87 galaksisinin merkezindeki dev karadeliğin görüntüsünü elde ederek astronomi dünyasında bir ilke imza atmıştı. Yaklaşık bir yıl süren veri analizlerinin ardından, M87’nin etrafındaki materyalin saçtığı parlaklık ile ortaya çıkan şekli bu yıl yayınlanmıştı. Olay Ufku teleskobunun yeni hedefinin bu sefer Sagittarius A* olması bekleniyor.
Olay Ufku yeni hedefi için hazırlanıyor olsun, Sagittarius A*’da yaşanan gizemli gelişme farklı yer ve uzay teleskopları tarafından takip ediliyor. Bunlar arasında Spitzer (kızılötesi) ve Chandra X-ray Gözlemevi de yer alıyor. Ayrıca, Rusya’nın geçtiğimiz ay ateşlediği ART-XC de kalibrasyon süreci devam ediyor olmasına rağmen kara deliğe odaklandı.
Araştırmaya ait makale Arxiv üzerinden 5 Ağustos’ta yayımlanırken, orijinali The Astrophysical Journal Letters dergisinde yer alacak.