Bu zamana değin yaygın kanaat tavukların Avrupa tarihi boyunca tüketim kaynağı olarak değil saygı duyulan bir hayvan olarak görüldüğü yönündeydi. Birçok tavuğun insanlarla beraber mezarlara gömüldüğü, hatta horozların erkeklerle tavukların da kadınlarla aynı mezarı paylaştığı bilinmekteydi. Peki, tavuk nasıl evcilleştirildi? Birkaç bölgede yapılan kazılarda ortaya çıkan sonuçlar da tavukların hayatını insanlarla iç içe bir şekilde geçirdiğini göstermekteydi.
Tavuk Nasıl Evcilleştirildi ve Nereden Dünya’ya Yayıldı?
Yapılan yeni araştırmalar tavukla olan ilişkimizin 3500 yıl içerisinde keskin bir değişim yaşadığını ve Asya kıtasından batıya doğru yayılırken geçirmiş olduğu süreçle alakalı yeni bilgileri bizimle paylaşmaktadır.
Önceki araştırmalar tavuğun uzun bir müddet boyunca saygı duyulan “egzotik” bir öğe olduğunu bize gösteriyordu. Aynı zamanda tavuğun Çin, Hindistan ve Güneydoğu Asya coğrafyasında 10.000 yıl önce evcilleştirildiği ve 7000 yıl önce de Avrupa’da görüldüğü üzerine kabul edilmiş görüşler bulunmaktaydı.
Exeter, Münih, Cardiff, Oxford, Bournemouth ve Toulouse Üniversitelerindeki akademisyenler ile Almanya, Fransa ve Arjantin’deki Üniversiteler ve enstitüler tarafından yürütülen araştırma neticesinde tavuğun neredeyse 3000 yıl önce halen Güneydoğu Asya’da evcilleştirilme sürecinde olduğunu bize aktarmaktadır.
Tavuk Dinozorların Soyundan mı Geliyor?
Tavuklar, tüm kuşlar gibi dinozorların torunlarıdır ve aslında onların yaşayan en yakın akrabalarıdır! Bu nedenle, teknik olarak kendileri dinozor olmasalar da geçmiş çağların kudretli sürüngenleriyle atalarının yollarını ve DNA’sını paylaşıyorlar.
Dünyanın önde gelen üniversitelerinden biri olan Harvard’da bu konuda yapılmış bir çalışma, dinozorların yaşayan en yakın akrabaları günümüz kuşları olduğunu ve -21 modern türünkiyle birlikte- 68 milyon yıllık Tyrannosaurus Rex (T-Rex) proteininin bir parçasının moleküler analizi dinozorların tavuklar, devekuşları ve daha az ölçüde timsahlarla ortak bir ataya sahip olduğunu doğrular niteliktedir.
Tavuk Her Zaman Gıda mıydı?
Tavuğun özellikle Avrupa’daki yolculuğuna bakıldığında gıda olarak görülmesi çok eskiye dayanmamaktadır. Bu süreç, Güneydoğu Asya yarımadasında MÖ 1500 civarında devam ediyordu. Araştırma, tavukların önce Asya’ya, sonra da Akdeniz’e, erken dönem Yunan ve Fenike deniz tüccarları tarafından kullanılan rotalar boyunca taşındığını gösteriyor. Özellikle Roma İmparatorluğu tavuk ve yumurtaların bir gıda olarak anılmasına ve popülerleşmesine yardımcı oldu.
Örneğin, Britanya’da tavuklar MS üçüncü yüzyıla kadar kentsel ve askeri alanlarda düzenli olarak tüketilmemekteydi. Ek olarak, Oxford Üniversitesinde yapılan araştırmada tavuğun başlangıçtaki evcilleştirilme amacının yiyecek olarak tüketilme değil tören ve ayinlerde kullanılma olduğunu bize göstermektedir.
Uluslararası araştırmacılardan oluşan ve 89 ülkede 600’den fazla bölgede bulunan tavuk kalıntılarını yeniden inceleyen bir ekip, kemiklerin bulunduğu toplum ve kültürlere ilişkin iskeletler, defin yeri ve kayıtlarla ilgili detaylı bir araştırma yapmıştır. Bu araştırma sonucunda bir evcil tavuğun en eski kemikleri, Tayland’ın merkezindeki Neolitik Ban Non Wat’ta bulundu ve tarih olarak da MÖ 1.650 ile 1.250 arası işaret edildi. – Ban Non Wat Kuzeydoğu Tayland’da yer alan büyük bir kazı alanı ve tarihi bölgedir.-
Aynı zamanda sonuçlar, Avrupa’daki tavukların MÖ birinci binyıldan önce var olduğu iddialarını çürütüyor ve MÖ 800’e kadar bile varmadıklarını gösteriyor. Hatta tavukların Akdeniz bölgesine geldikten sonra Britanya, İskoçya, İrlanda, İskandinavya ve İzlanda’nın daha soğuk iklimlerinde yerleşmesi neredeyse 1000 yıl daha sürdüğü görülüyor.
Araştırmayı yürüten ekip içerisinde yer alan Cardiff Üniversitesinden Dr. Julia Best sonuçlarla alakalı: “Tavukların erken toplumlardaki önemini belirlemek için radyokarbon tarihleme bu ölçekte ilk kez kullanılıyor. Elde ettiğimiz sonuçlar, önerilen erken örneklerin doğrudan tarihlendirilmesi gerektiğini ve tekniğin bize izin verdiğini gösteriyor. Tavuklarla tarih boyunca kurduğumuz etkileşimlerin şimdiye kadarki en net resmi.” yorumlarında bulunmuştur.
Tavuk endüstrisi bugünlerde tartışılan bir konu haline gelmişken tavuğun evcilleşme tarihinin yakın bir zamana dayanıyor oluşu şaşırtıcı bir sonuç olsa da ilerleyen süreçte tavukla alakalı yapılacak ve yayınlanacak araştırmaların dikkatli takip edilmesi gerekiyor.
Kaynakça
University of Exeter. (2022, June 6). New evidence about when, where, and how chickens were domesticated. ScienceDaily. Retrieved July 5, 2022 from www.sciencedaily.com/releases/2022/06/220606181159.htm
Makalenin İngilizce versiyonu:
⚡ OKUMAYI SÜRDÜR