Yıllardır Dünya’ya çarpıp çarpmayacağı tartışmaları sürüp giden dev asteroit Aphosis’e yönelik yeni hesaplamalar, gök cisminin 48 yıl içinde Dünya için tehdit oluşturabileceğini ortaya koydu.
Hawaii’de bulunan Subaru Teleskobu ile yapılan gözlemler, 99942 Apophis’in yörünge hareketinin Yarkovksy etkisi altında ne kadar değişebileceğini gözler önüne serdi. Asteroidlerin kendi itki sistemine benzetilen Yarkovksy etkisi, gök cisminde yaşanan radyasyon sızıntısı nedeniyle yerçekimi ile belirlenen yörünge hareketinden sapmayı temsil ediyor.
Hawaii Üniversitesi Astronomi Enstitüsü’nden Dave Tholen, “Yarkovksy etkisi hesaba katılmasa bile Apophis’in Dünya için bir tehdit oluşturduğunu, hesaba katıldığında ise çarpma ihtimalinin çok azaldığını ancak sıfır olmadığını” belirtti. Tholen ile NASA Jet İtki Laboratuvarı’ndan (JPL) Davide Farnocchia’nın yaptığı hesaplamalar, video konferans ile gerçekleştirilen Amerikan Astronomi Topluluğu Gezegen Bilimleri Bölümü toplantısında sunuldu.
Çarpışma ihtimalini düşünmek bile korkutucu
Apophis, NASA’nın Dünya için en çok tehdit içeren gök cisimleri listesini temsil eden Sentry Risk Table (Nöbetçi Risk Tablosu) üzerinde üçüncü sırada. Palermo Teknik Çarpışma Zarar Ölçeği’ne göre, asteroidin 12 Nisan 2068’de Dünya’ya çarpma ihtimali 150.000’de 1. Eğer yüzde olarak bu ihtimalin ne olduğunu bilmek isterseniz %0.00067’ye denk geliyor.
Dünya’ya Yakın Asteroitler hakkında bilgiler sunan NEODyS çarpışma gözetim hizmetinin hesaplamasına göre, Apophis’in yukarıda belirttiğimiz tarihte Dünya’ya çarpma ihtimali sadece 530.000’da 1. Bu hesaplamada Yarkovksy etkisinin normal değerlerde ele alındığı belirtildi. Yine de, Tholen bu hesaplamalarla dikkatli olmamız gerektiğini söylüyor. Sebebi, gelecekte değerlendirilmesi gereken farklı değişkenlerin de olacağı. Dahası, asteroit hakkında daha fazla bilgi edileceği gelecekteki gözlemlerde günüzümün hesaplarını değişten yeni bilgiler belirebilir.
Genişliği 300 metrenin üzerinde olan nikel ve demir dolu Apophis’in Dünya ile çarpışması gezegenimiz için tam bir felaket anlamına geliyor. Çarpışmanın ortaya çıkaracağı enerjinin 1.151 megaton TNT’ye eşit olacağı tahmin ediliyor. Bu kadar yıkıcı kozmik bir facianın Dünya’ya yaklaşık 80,000 yılda bir yaşandığı düşünülüyor.
Yine de günümüzdeki çarpışma ihtimali Apophis’in keşfedildiği 2004 yılına kıyasla çok daha düşük. İlk hesaplamalar, gök taşının Dünya’ya çarpma ihtimalini %2,7 olarak göstermişti. Aradan geçen yıllarda, asteroidin 2036’da Dünya’ya çarpma ihtimali ile ilk hesaplamalar gözden çıkarıldı. Geriye, tartışmaların odaklandığı tek bir tarih kaldı: 12 Nisan 2068.
Asteroidle Güneş’ten çok fazla ısı emerek bu enerjiyi yüzeyleri boyunca düzensiz bir şekilde uzaya saçıyor ve haliyle rotalarını düzensiz bir şekilde etkileyecek hızlara erişebiliyorlar. Tholen, bu etkiyi şu şekilde açıklıyor:
“Gök cisminin gövdesinden yayılan ışın çok küçük bir itki kazandırır. Asteroidin sıcak tarafı, soğuk tarafına kıyasal daha fazla itki gücü oluşturur çünkü sıcak tarafı daha fazla ışın yayar (görünebilir kızılötesi dalgaboylarında). Sonuç olarak, gövdeye etki eden yerçekimi dışında bir kuvvet oluşur. Bu kuvvet o kadar küçüktür ki daha büyük nesneler için fark edilmez bile. Nesnenin boyutu küçüldükçe etkiyi tespit etmek de kolaylaşır.”
Apophis rotasını değiştiriyor mu?
Tholen ve meslektaşları Apophis’in konumunu keşfediliği 16 yıl öncesinden bu yana takip ediyor. En son gözlemlerde, tamamen yerçekimi tarafından belirlenen yörünge rotasında hafif bir değişiklik tespit ettiler.
Tholen, Ocak ve Mart aylarında Subaru teleskobu ile yapılan gözlemlerin asteroidin konumunu boyutuna kıyasla iki kat daha kesinlikle tespit etmelerini sağladığını belirtti. Tholen, “Apophis yaklaşık 300 metre genişliğinde, konumunu ise 700 metre sapma miktarıyla tespit ettik. Bunu, gök cismi ile aramızda 70 milyon kilometre olmasına rağmen başardık” dedi.
Tholen ve ekibinin hesaplamaları, Apophis’in yörüngesinin yarı büyük ekseninin (bir eliptik yörüngenin en uzun mesafesinin yarısı) her yıl 170 metre kısaldığını ortaya çıkardı. Sebep: Yarkovsky etkisi. Asteroit 2029’da Dünyamızın yakınından geçtiğinde ise yerçekiminin etkisi ile yarı büyük ekseni uzamaya başlayacak.
Önümüzdeki yıllarda artacak derin uzay gözlem teknolojileri ile Apophis’in Dünyamıza çarpıp çarpmayacağını anlamak neredeyse kesin olacak. Eğer merak ediyorsanız, NASA’nın en yüksek tehdit içeren gök cisimleri listesindeki ilk iki sıra 29075 (1950 DA) ve asteroit Bennu’ya ait. 29075’in 2880 yılında (1950 DA) çarpma ihtimali %0.012 iken, OSIRIS-ReX uzay aracı tarafından incelenen Bennu’nun çarpma ihtimali %0.037. Bennu’nun gezegenimizi tehdit edeceği düşününülen zaman aralığı ise 2175 ile 2199 yılları…