Gökbilimciler yıldızlardan bile daha sıcak ‘dev Jüpiter’ keşfetti

Astronomi tarihinin bugüne dek keşfedilen en sıcak gaz devi KELT-9b olarak adlandırıldı. A tipi KELT-9 yıldızının yörüngesinde gezinen Jüpiter’in 2.8 katı büyüklüğündeki gaz devi, yıldızına olan sıcaklığından dolayı sürekli buharlaşıyor.

KELT-9b araştırmasının başını çeken Ohio State Üniversitesi’nden Scott Gaudi, Nature dergisinde yayımlanan ilk bilgileri bu hafta düzenlenen Amerikan Astronomi Topluluğu konferansında sundu. KELT-9b Jüpiter’den çok daha büyük olsa da sadece yarısı kadar kütleye sahip. Gezegenin dev cüssesinin sebebi, yıldızıdan saçılan anormal radyasyonun onu balon gibi şişirmesi.

Gaz devi ve yıldızı arasında tıpkı Dünya-Ay ve Plüton-Charon ikilisinde olduğu gibi gel-git kilidi (kütleçekim kilidi) mevcut. Yani, KELT-9b’nin kendi eksenindeki dönüş süresi ile yıldızı etrafındaki yörünge süresi birbirine eşit. Bu durumdan dolayı, bir yüzü sürekli aydınlıkta kalırken, bir yüzü de ebedi karanlığa bürünmüş durumda.

Aydınlıkta kalan tarafı yoğun radyasyon bombardımanına maruz kaldığı için bu tarafta su molekülleri, CO2 ve metan gibi elementler oluşamıyor. Karanlık yüzünde ise moleküllerin oluşup oluşmadığı hakkında bir bilgi henüz yok. Eğer oluşum varsa, muhtemelen geçici olarak yaşanıyor.

Gaudi, “Kütle bakımından bir gezegen ancak aydınlık tarafındaki sıcaklıktan dolayı atmosferi bugüne dek keşfedilen tüm dış gezegenlerden farklı” ifadesini kullandı.

Yüz milyonlarca yıl içinde buharlaşacak

KELT-9 sadece 300 milyon yaşında genç bir yıldız. Güneş’ten neredeyse iki kat daha büyük ve bir o kadar sıcak. Yıldızın KELT-9b’yi sürekli morötesi radyasyon bombardımanına maruz bırakması, gaz devinin sürekli ‘materyal döktüğü’ olduğu düşüncesini doğurdu. Yani, dev Jüpiter’in ardında kuyrukluyıldızlarda olduğu gibi bir materyal kuyruğu oluşmuş olabilir.

Vanberbilt Üniversitesi’nden Keivan Stassun, KELT-9b’nin aşırı radyasyondan dolayı tamamen buharlaşabileceğini öne sürüyor. Geleceğe yönelik senaryoların tümü, Jüpiter’in çok uzaklardaki kuzeni için fazlasıyla endişe verici.

Stassun’a göre, KELT-9 birkaç yüz milyon yıl içinde genişleyerek bir kırmızı deve dönüşecek. Bu süreçte, KELT-9b muhtemelen yıldızı tarafından yutulmasına gerek kalmadan buharlaşıp yok olacak.

‘Dev Jüpiter’ için durumu en zorlaştıran faktör, izlediği yörünge. KELT-9b, yıldızının dönüş eksenine paralel dikey hareket ediyor. Kısaca, gaz devinde bir yıl sadece iki gün sürüyor.

Küçük teleskopların büyük keşfi

KELT-9b, yaşanabilir olmaktan çok uzak. Yine de Gaudi araştırılması için fazlasıyla sebep olduğunu düşünüyor. Değindiği nokta, fazlasıyla mantıklı:

“Yakın zamanda bilim insanları Proxima Centauri yörüngesindeki gezegen ile TRAPPIST-1 sistemindeki gezegenlerde yaşam olma olasılığına, yani düşük kütleli yıldız sistemlerine odaklandı. Daha soğuk düşük kütleli yıldızlar ne kadar yaşam ihtimali sunuyorsa, KELT-9b’nin Güneş’ten daha büyük ve daha sıcak olan yıldızı farklı bir bakış açısı yakalamızı sağlayabilir. Bu tür yıldızların sunduğu yaşam ihtimali hakkında bilgi toplayabiliriz.”

KELT-9b, biri güney diğeri de kuzey yarımkürede konumlanan iki KELT teleskobunun gözlemleri ile tespit edildi. KELT-North ABD’nin Arizona eyaletinde, KELT-South ise Güney Afrika’da yer alıyor. Diğer yer gözlemevlerinde elde edilen sinyaller, gaz devinin varlığını doğruladı.

Her iki robotik teleskobu inşa eden ekipte yer alan Lehigh Üniversitesi’nden Joshua Pepper, “KELT-9 küçük teleskopların keşfine ve amatör astronomların bilimsel çalışmalara verdiği desteğe ait bir vasiyetname” yorumunu yaptı.

Gökbilimcilerin bir sonraki hedefi, sıradışı gaz devini ilk olarak Spitzer ve Hubble teleskopları ile gözlemlemek. Sonra sıra, 2018’de ateşlenecek James Webb Uzay Teleskobu’na gelecek.

İlginizi çekebilir: “Dış gezegenlerin büyük kısmı Neptün benzeri gaz devleri”