İnsanlar önce gökyüzüne baktı ve Güneş’i gördü. Güneş’in ardında var olan bir sistem olduğunu keşfetti ve bunun üzerine teoriler üretti. Güneş sistemi tam bu noktada muhatap olduğumuz ilk ve en yakın kaynak olmasından ötürü yüzyıllardır ilgi çeken yegâne konu haline geldi. Peki bugüne kadar keşfettiğimiz gezegenlerin yanında teknik olarak Güneş sistemi kaç gezegene ev sahipliği yapabilir?
Güneş sistemi içerisinde isimlerini ezberimizden sayabileceğimiz sekiz gezegen bulunmaktadır. Bu gezegenler çekim kuvvetleri nedeniyle Güneş’i çevrelemekte ve etrafında sıralanmaktadır. Aslında diğer gezegen sistemlerine bakıldığında Güneş sistemi sayıca daha fazla gezegeni içerisinde barındırmaktadır. Fakat diğer sistemlerin de tespit edemediğimiz küçük iç gezegenlere sahip olabileceğini düşünürsek konuyu esaslı bir şekilde ele almamız gerekiyor.
Fransa’daki Bordeaux Astrofizik Laboratuvarında gezegen sistemlerinde ihtisas sahibi bir astronom olan Sean Raymond, bir gezegen sisteminde kaç gezegen olabileceği hakkında araştırma yaparken göz önünde bulundurulması gereken farklı yönler olduğunu söylemektedir. Bir gezegen sisteminin oluşumunda yıldızların ve gezegenlerin boyutunun yanı sıra gezegenlerin türü ve sayısı da dahil olmak üzere bir dizi karmaşık faktörün rol oynadığını anlatmaktadır.
Bir gezegen, Güneş’in etrafında yörüngede olan, hidrostatik dengeyi sağlamak için yeterli kütleye sahip, yörüngesinin etrafındaki çevreyi temizleyen bir gök cismi olarak tanımlanmaktadır. Yeterli bir kütleye sahip olmadığı için Plüton da Uluslararası Astronomi Birliğine (IAU) göre gezegen olarak kabul edilmemektedir.
Bir gezegen sistemine gezegen dahil edebilmek için o gezegenin boyutu hesaba katılmalıdır. Bunun sebebi boyutuyla eşdeğer olarak bir yörüngesi de olacağı ve bu yörünge içerisinde kendine ait çekim kuvvetleri bulunan uydularla sarıp sarmalanmasından kaynaklıdır. Sabit bir sistemdeki farklı gezegenlerin yörüngeleri arasındaki asgari güvenli mesafe, her gezegenin boyutuna, başka bir deyişle tepe yarıçapına bağlıdır. Daha büyük gezegenler daha güçlü bir yerçekimi kuvveti uygular, bu da onların daha büyük bir tepe yarıçapına sahip oldukları anlamına gelir. Örneğin; Dünya ve Mars arasındaki çekim kuvvetinden kaynaklanan mesafe, Mars ile Jüpiter arasındaki mesafeden yaklaşık yedi kat daha küçüktür.
Ne kadar gezegenin bir yörüngeye sığacağını hesaplarken kullanılan bir başka teori ise “yörünge paylaşımı” olmuştur. Kendimizce kurguladığımız bir (Güneş benzeri) yıldız sisteminde maksimum sayıda gezegen istiyorsak ortak yörüngelere gezegenler eklemek akıllıca bir yöntemdir. Üstelik yörünge paylaşımı hayal ürünü bir sistem değildir, Jüpiter’in bünyesinde aynı yörüngeyi paylaşan iki asteroit kümesi bulunmaktadır.
Bir Yörüngede “42 Dünya”
“Celestial Mechanics and Dynamical Astronomy” dergisinde 2010 yılında yayınlanan bir çalışma kaç gezegenin bir yörüngeyi paylaşabileceğini araştırmıştır. Bu araştırma esnasında yine tepe yarıçapı kullanılmış ve Dünya büyüklüğünde 42 gezegenin tek bir yörüngeyi paylaşmasının mümkün olacağı bulunmuştur. Eğer gezegen boyutunu küçültürsek bu sayının daha da artabileceği de düşünülmektedir. Tabii ki bunun için gezegenlerin tıpatıp aynı olması ve aynı zamanda doğal yollarla oluşması gerekmektedir.
Özet olarak, Dünya büyüklüğünde gezegenler kullanıldığında her biri 42 gezegen içeren 57 yörüngeye toplam 2.394 gezegen sığdırabilirsiniz. Eğer gezegenler Ay boyutunda olsaydı, (Dünya’nın kütlesinin yüzde biri), her biri 193 gezegen içeren 341 yörüngeye ve toplam 65.813 gezegene sahip olabilirdiniz.
Elbette bu sayılar ve tasarılar insanlığın halihazırda bulunduğu seviyeyi muazzam derecede aşmaktadır. Çünkü bu veriler, astronomların birçok teoriyle beraber oluşturduğu simülasyonların birer yansımasıdır. Yani buradaki değerler şüpheci yaklaşılması gereken teorik maksimum değerlerdir. Bir gezegen sisteminde sekiz gezegenden çok daha fazla yer bulunsa da eklenecek gezegenlerin aynı zamanda ve doğal yollarla oluşması pek olası gözükmemektedir.
livescience.com ve wordssidekick.com makalelerinden faydalanılmıştır.
Ana görsel: Esahubble.org