Çin, 23 Kasım tarihinde Hainan bölgesinde yer alan Wenchang Uzay Ateşleme Merkezi’nde ateşlediği Long March 5 roketi ile Ay’dan 44 yıl sonra numune toplayacak Chang’e 5 görevini başlattı.
Çin, Ay’a yönelik tarihi görevlerine hız kesmeden devam ediyor. Chang’e 4 görevi ile Ay’ın öteki yüzüne uzay aracı gönderen ilk ülke olan Çin, Chang’e 5 ile Ay’ın yüzeyinden numune toplamayı hedefliyor. ABD, en son olarak 1972’de düzenlenen Apollo 17 görevi ile Ay taşlarını Dünya’ya getirmişti. En son benzeri görevi ise 1976 yılında Soyvetler Luna 24 görevi ile gerçekleştirmişti.
Çin’in 8.200 kg ağırlığındaki Chang’e 5 uzay aracının 28 Kasım tarihinde Ay yörüngesine ulaşması planlanıyor. Uzay aracı yörüngeye girmesinden bir veya iki gün sonra taşıdığı dört modülden ikisini temsil eden yükselme aracı ile sondayı yüzeye gönderecek. Görev, planlar yolunda giderse Ay’ın Oceanus Procellarum (Okyanuslar Fırtınası) adını taşıyan dev volkanik düzlüğünde yer alan Mons Rumker bölgesinde başlayacak. Söz konusu bölge, ilk olarak 1969’da düzenlenen Apollo 12 görevinde keşfedilmişti. Ancak yüzeyde yapılan keşiflerin bilinmeyenlerin sadece yüzeyini kaşımakla kaldığını söylemek gerek.
Sabit konumlanacak sonda, çevresini kameralar ile gözlemleyecekken yerin derinliklerini inceleyecek bir radara ve spektrometreye sahip olacak. Asıl görevi yaklaşık 2 kg Ay materyali toplamayı içeren sonda, materyalleri yaklaşık 2 metre derinlikten çıkaracak. Söz konusu işlem, bir Ay gününe denk gelen 2 hafta içinde tamamlanmak zorunda. Aksi takdirde Chang’e 5 sondasının güneş enerjisi ile çalışan panelleri ışınlardan mahrum kalacak.
Mons Rumker bölgesinin tercih edilmesinin sebebi 1,2 milyar yıl öncesine uzanan taş örnekleri barındırması. Taşların analizi sayesinde bilim insanları Dünya ve Güneş Sistemi’nin evrim sürecinde Ay’ın yakın geçmisi hakkında birçok ipucu elde edebilecek. 1969-1972 yılları arasında gerçekleştirilen yedi Apollo görevinde Dünya’ya getirilen 382 kg Ay taşı, uydunun çok daha eski zamanlarına ait bilgiler sunmuştu.
Sonda, topladığı numuneleri yükselme aracına aktaracak. Araç ateşlendiğinde Ay yörüngesinde bekleyen iki diğer modül ile birleşecek. Numuneler, hizmet modülü tarafından Dünya atmosferine kadar taşınacak dönüş kapsülüne aktarılacak. Kapsülün 16 veya 17 Aralık’ta Dünya’ya erişmesi bekleniyor.
Apollo ve diğer insanlı uzay araçlarının kullandığı dirençli ısı kalkanlarının aksine, Chang’e 5 atmosfere girerken “sıçrama girişi” yöntemini kullanacak. Bu kapsamda ilk olarak atmosferden öteye sıçrayarak yavaşlayacak ve Moğolistan’ın iç kısımlarında Çin’in insanlı Shenzhou uzay aracı için tercih edilen bölgeye iniş yapacak.
Ay Tanrıçasının Yükselişi
Chang’e 5, Çin’in adını Çin mitolojisindeki Ay tanrıçasından alan uzay keşif projesindeki en son görevini temsil ediyor. Chang’e 1 ve 2 yörünge araçları sırasıyla 2007 ve 2010 yıllarında ateşlenmiş, Chang’e 3 ise Aralık 2013’te Ay’ın Dünya’ya bakan yüzüne iniş yapmıştı.
Chang’e 5T1 görevi Ekim 2014’te gerçekleştirilmiş ve Chang’e 5 görevine hazırlık amacı taşıyan görevde ptototip dönüş kapsülünün testi yapılmıştı. Ocak 2019’da ise Chang’e 4 Ay’ın öteki yüzüne iniş yapan ilk insan yapımı uzay aracı olmuştu. Chang’e 4 sondası ve keşif aracı (Yutu 2) halen görevine devam ederken, Chang’e 3 sondası da Dünya’ya sinyal iletmeye devam ediyor (Aynı görevin keşif aracaı 31 ay sonra faaliyetlerine son verdi).
Chang’e 5, Güneş Sistemi’nde devam eden tek numune toplama görevi de değil. 6 Aralık tarihinde JAXA Hayabusa2 görevinin Ryugu asteroidinden topladığı numuneler ile Avustralya’ya inmesi bekleniyor. NASA’nın OSIRIS-REx uzay aracı da Ekim ayında Bennu asteroidinin yüzeyinden başarıyla numune toplamayı başarmıştı. OSIRIS-REx’in Eylül 2023’te Dünya’ya dönmesi bekleniyor.
Kaynak:
https://www.space.com/china-chang-e-5-moon-sample-return-mission-launch