He Jiankui, dünyayı şoke eden deneyinin ardından Aralık ayı başında gözlerden kaybolmuş, sonradan Şenzen kentinde göz hapsinde olduğu ortaya çıkmıştı. Jiankui’yi tanıyan Londra Francis Crick Enstitüsü’nden Robin Lovell-Badge, Çinli meslektaşının ölüm hapsi alabileceğini belirtti.
The Telegraph’a konuşan Lovell-Badge, Jiankuyi’i Kasım 2018’de Hong Kong Üniversitesi’nde düzenlenen İkinci Uluslararası İnsan Genom Düzenleme Zirvesi’ne davet ettiğini ve burada “aşırı hevesini yatıştırmaya çalıştığını” söyledi. Jiankui, zirvedeki görüşmelerinde CRISP/Cas9 gen editleme yöntemini kullanarak ikiz bebeklere ait embriyoları düzenlediğini itiraf etti. Genetiği düzenlenmiş ilk insanlar olarak dünyaya gelen ikizler, CCR5 geninin silinmesi sayesinde HIV virüsüne bağışıklık kazandı. Öte yandan ikizlerin grip ve diğer hastalıklara daha savunmasız hale geldiği düşünülüyor.
Zirvede deneyini anlatan Jiankui, “çalışmasından gurur duyduğunu” belirtse de deneyin dikkatsizce ve gizlice gerçekleştirildiği suçlaması ile karşılaştı. Aynı zamanda, böyle bir deney için gerekli prosedürü izlemediği, yasal izinleri almadığı ifade edildi.
Bilimde yolsuzluğa ağır cezalar gelebilir
Birleşik Krallık’taki bilim insanları yolsuzluk, rüşvet ve yasal prosedürleri ihlal ettiği gerekçesiyle suçlanması halinde Jiankui’nin ölüm cezası alabileceğini belirtti. Çin’de bilim ve sağlık bakanlıkları tarafından yürütülen bir soruşturma olduğunu belirten Lovell-Badge, “Birçok insan işinden olacak… Bugünlerde Çin’de yolsuzluktan suçlanan birisi olmayı da kimse istemez” yorumunda bulundu.
Çin, 2018’in başında yaptığı yeni düzenleme ile yolsuzluğa karıştığı belirlenen bilim insanlarının devlet yardımı alamayacağını ve araştırma projelerinde görevlendirilmeyeceğini açıklamıştı. Çin Aralık 2018’de yaptığı açıklamada sosyal kredi sistemi altında kuralları çiğneyen bilim insanlarının cezalandırılacağını duyurmuştu.
Aralık’ın başından bu yana bağlı olduğu üniversiteye ait bir apartmanda kalan Jiankui’nin, CRISP deneyini gerçekleştirmek için laboratuvar, ekip ve donanım kiralayacak varlığa sahip olduğu belirtildi. Lovell-Badge, “Karşınızada biyolojiden az çok anlayan, dev bir egoya ve çok fazla paraya sahip bir doktor var. Yapmak istediği de dünyayı değiştirmekti” ifadesini kullandı.
Çinli yetkililerin sürdürdüğü soruşturmada deneyde yer alan isimlerden her türlü detayın alınması bekleniyor. Ardından, bilim dünyasında paniğe neden olan deneyin ne gibi sonuçlar sunacağını göreceğiz.