Gökbilimciler, Dünya’dan 600 ışık yılı mesafede yer alan bir çift yıldız sisteminde bugüne dek keşfedilen en küçük yıldızı tespit etti. EBLM J0555-57Ab adı verilen yıldız, kabul edilen fizik kurallarına göre ‘bir yıldızın sahip olabileceği en küçük boyutta.’ Çekim gücü Dünya’da hissettiğimizden sadece 300 kat daha fazla olan EBLM J0555-57Ab (kısaca 57Ab), nükleer füzyon gerçekleştirebilmek için ihtiyaç duyduğu enerjinin de ‘sınırında.’
Astronomy & Physics dergisinde yayımlanan araştırmada yer alan Alexander von Boetticher, ‘keşfimiz yıldızların ne kadar küçük olabileceğini gösterdi’ ifadesini kullandı. Von Boetticher, “Eğer yıldızın kütlesi biraz daha az olsaydı çekirdeğindeki hidrojeni helyuma dönüştürecek tepkimeyi gerçekleştiremeyecek ve bir kahverengi cüceye dönüşecekti” dedi.
Kahverengi cüceler aslında büyük ve sıcak yıldızlar ancak kütleleri nükleer füzyona izin vermediği için ‘başarısız yıldızlar’ olarak da adlandırılıyorlar. EBLM J0555-57Ab ise boyutuna rağmen nükleer füzyon sınırını ucu ucuna geçmeyi başardı.
Bulunması bir şans
Yapılan keşfin öncesinde, bilinen en küçük yıldız unvanı OGLE-TR-122b adlı kırmızı cüceye aitti. OGLE, Güneş Sistemi’nin devi Jüpiter’den %20 daha büyük. Bir yıldız için kabul edilen en düşük kütle, Günei’in 0.07’si ile 0.08’i arasında değişiyor. 0.081 Güneş kütlesine sahip olan EBLM J0555-57Ab, bu sınırı kıl payı geride bırakıyor. Bu bulgu, keşfedilmeyi bekleyen daha küçük yıldızlar olabileceğine işaret ediyor.
EBLM J0555-57Ab, kendisinden çok daha büyük olan bir başka yıldızın yörüngesinde yer alıyor. Keşfedilmesini de, komşusunun önünden geçerken oluşturduğu iz sağladı (düzenli aralıklarla oluşan parlaklık değişimi). Geçiş yöntemi olarak tanımlanan bu yöntem, astronomi meraklılarının bildiği gibi ‘gezegen avcısı’ Kepler Teleskobu’nun dış gezegen keşfetme yöntemi. EBLM J0555-57Ab ise Keele, Warwick ve St. Andrews üniversiteleri tarafından gerçekleştirilen dış gezegen tarama projesi WASP kapsamında ortaya çıkarıldı.
EBLM J0555-57Ab, bir yörüngeyi sadece 7.8 günde tamamlıyor. Bu da komşusu arasındaki kütle çekim farkını karşılaştırmak için yeterli. Von Boetticher, “Bu yıldız bugüne dek keşfedilen gaz devi dış gezegenlerin birçoğundan daha küçük ve soğuk” ifadesini kullandı. Von Boetticher’e göre EBLM J0555-57Ab gibi bir yıldızın ortaya çıkarılması sanıldığından çok daha zor bir iş:
“Uzay fiziğinin büyüleyici bir içeriği olan düşük kütleli ve sönük yıldızları gözlemlemek, daha büyük gezegenleri görmekten daha zor. Ancak bir çift yıldız sisteminde daha büyük olan yıldıza yakın durmaları, bize gezegen avcısı donanımlar ile onları görme imkanı veriyor. İnanılmaz gelebilir ancak bu tür bir yıldızı bulmak dış bir gezegeni keşfetmekten çok daha zor olabilir.”
Daha birçok küçük yıldız göreceğiz
EBLM J0555-57Ab, ultra-soğuk TRAPPIST-1 yıldızı ile karşılaştırılabilir bir kütleye sahip. Yakın geçmişte keşfi ile hepimizi heyecanlandıran yıldız, yörüngesinde Dünya boyutlarında yedi gezegen içeriyor. EBLM J0555-57Ab için böyle bir fırsat olabilir mi diye baktığımızda, yaşam imkanı sağlaması hayli zor görünüyor (bazı çift yıldız sistemleri etrafında gezegenler bulunduğu bilinse de, henüz yaşama olanak verecek şartları anlamak için çok fazla keşif gerekiyor). EBLM J0555-57Ab’nin çapı, TRAPPIST-1’den %30 daha düşük.
Güneş’ten %20 daha küçük olan yıldızların galaksimizde bol olduğu düşünülüyor. Ancak boyutları ve düşük parlaklıkları nedeniyle tespit edilmeleri çok zor. Gökbilimciler küçük yıldızların yörüngelerinde yer alan gezegenleri tespit ederek, EBLM J0555-57Ab benzeri gök cisimlerinden daha fazla bulmayı umuyor. Yapılacak her keşif ile çok daha ilginç ve yeni bilgiler de elde etmemiz olası.