Hubble’dan etkileyici geri dönüş!
NASA’nın Hubble Uzay Teleskobu 5 Ekim’de üzerinde yerleşik haldeki altı dengeleyici jiroskoptan biri arızalanınca kontrollü olarak “güvenli moda” geçmişti. Hubble’ın görevine devam edebilmesi için sağ yanında yer alan 3 ayrı jiroskop cihazının aktif olması isteniyordu ekiplerce, ama 2009’dan önceki arızalardan sonra iki tanesi sağlam kalabilmişti.
Evrene kısa süreliğine gözlerini kapatan Hubble sahalara geri döndüğünü kanıtlamak adına bize oldukça büyüleyici görüntüler sunmaya devam ediyor: Dünya’dan yaklaşık 11 milyar ışık yılı uzaklıktaki Pegasus takımyıldızının göz kamaştırıcı bir görüntüsü.
27 Ekim 2018 sabahı erken saatlerde Hubble Uzay Teleskobu, Pegasus takımyıldızındaki Great Square’den çok da uzak olmayan bir galaksi alanını hedefledi. Orada bulunan nesneler ise 11 milyar ışık yılı uzaklıkta olan yıldız oluşumlu gök adalardı. Hedefini göz önünde bulundurarak Hubble’ın Geniş Alan Kamerası 3 bu görüntüyü kaydetti.
Jiroskop sorunu uzun uğraşlar sonucu çözüldü
Goddard Uzay Uçuş Merkezi‘ndeki ekip, yedek jiroskobu harekete geçirerek Hubble’ı geri getirmek için günün her saatinde var güçleriyle çalıştı. Fakat bu yedek jiroskop da arızalanınca NASA uzay teleskobunu bir süre uyku modu diyebileceğimiz güvenli moda almaya karar verdi.
Birkaç haftalık deneylerden sonra ise uzman ekipler altı adet jiroskobun üçünü tekrar aktif etmeyi başardılar.
Teleskobun bilim enstrümanları ne işe yarıyordu hatırlayalım
•Gelişmiş Ölçüm Kamerası (ACS): 3.nesil bir görüntüleme kamerası olup, aktarılan ölçümleri ya da geniş ölçekli görüntüleri optimize etmede kullanılıyor.
•Kozmik Kökenler Spektrografı (COS): Sadece morötesi (UV) ışık üzerine odaklanırken, aynı zamanda bugüne kadar ki en hassas ultraviyole spektrografıdır. Yıldızlar ve kuasarlar gibi ışık noktalarını gözlemlemek için en iyisidir diyebiliriz.
•Uzay Teleskobu Görüntüleme Spektrografı (STIS): 2.nesil bir görüntüleyici/spektrograf olarak geçiyor. Çözümlenen nesnelerin yüksek çözünürlüklü spektrumlarını elde etmekte kullanılıyor. STIS, bir hedef boyunca birçok farklı noktadan spektrumları eş zamanlı olarak elde etme yeteneğine sahip.
•Geniş Alan Kamerası 3 (WFC3): Teleskobun ana görüntüleyicisi olarak yer alıyor. Görünür ve morötesi (UV) dalga boylarını kaydetmekle görevli. Kızılötesi (IR) ışığı görüntülemek için inşa edilen ikinci bir kamera, Hubble’ın IR çözünürlüğünü 65.000’den 1 milyon piksele çıkarabiliyor. Görüş alanı, hassasiyet ve düşük dedektör gürültüsü kombinasyonu, Hubble’ın önceki IR kamerasıyla 15-20 zamana kadar iyileştirme sağlıyor.
•Hassas Yönlendirme Sensörü (FGS): Uzay aracı için yıldızlara kilitlenerek işaretleme bilgisi sağlayabiliyor. FGS, ayrıca yıldızların göreceli konumlarını hassas bir şekilde ölçerek, yıldızın parlaklığındaki hızlı değişiklikleri algılayarak ve Hubble’ın kameralarına bile nokta kaynağı olarak görünen çift yıldız sistemlerini çözerek bilimsel bir araç işlevi görebiliyor. Hubble’ın üzerinde üç adet FGS bulunuyor.
•Yakın Kızılötesi Kamera ve Çoklu-Nesne Spektrometresi (NICMOS): Yakın kızılötesi dalga boylarında astronomik hedeflerin görüntülerini ve spektroskopik gözlemlerini elde etme yeteneğine sahip bu bilim enstrümanın şu anda aktif olmamasına rağmen, işlevselliğinin çoğu Hubble’ın diğer bilim araçlarıyla değiştirilmiş durumda.
Evrendeki gözümüz yoluna devam edebilecek mi?
Hubble’ın arka planında yani Dünya’da onun aktif kalması için uzun uğraşlar veren ekibin çabaları sayesinde, teleskop halen üç jiroskobunu kullanarak evrenin muazzam güzelliklerini fotoğraflamaya devam edebilecek.
Hubble’ın görev proje müdürü Pat Crouse NASA’nın internet sitesinde yayınladığı güncellemede şöyle aktarıyor:
” Birçok ekip üyesi, hem güvenli hem efektif yollar belirlerlerken, uzayda ki gözümüz Hubble için sağlık ve güvenliğini sağlamak adına uzun vardiyalı/vardiyasız çalışmalarda kişisel fedakarlıklar yaptılar. “
Crouse’nin söylediği üzere böylesine önemli misyonların arka planında bu kadar gayretli çalışmalar olmasaydı, astronomi keşiflerinde belki de bu kadar kolay başarılara imza atılamayacaktı diye düşünüyorum.
Uzay teleskobu sadece bir adet jiroskop ile bile teknik olarak değerli verileri toplamaya devam edebilecek kapasitede olan gezegenimizin yörüngesinde görevini sürdüren önemli araçlardan birisi.
Crouse; ” Hubble, tek-jiro modunda çalışmanın zamanı geldiğinde hiç şüphesiz müthiş keşifler yapmaya devam edecektir ancak ekibin muazzam gayreti ve kararlılığı sayesinde bunun için henüz çok erken. “