En nadir görülen memelilerden biri olan ‘ayıcık suratlı’ Ili Pika, keşfedilmesinden 30 yıl sonra ilk kez Çin’in kuzeybatısındaki dağlarda görüldü.
Dünyamızın en az sekiz milyar canlı türüne ev sahipliği yaptığı tahmin ediliyor. Gür ormanlardan okyanus tabanına ve yanardağların eteklerine kadar halen kaç tanesinin keşfedilmeyi beklediğini bilmek çok güç. Dahası, bir gün ortaya çıkanlar, on yıllarca sırra kadem basabiliyor.
Bilim insanları tarafından nesli tükendiği sanılan Ili pika (Ochotona iliensis), uzun süre gözlerden kaybolan canlılardan biriydi. 1983 yılında şans eseri keşfedilen ve on yıllardı ortalıkta gözükmeyen küçük dağ memelisi, Çin’in kuzeyindeki Tianshan Dağları’nda (Tanrı Dağları) ortaya çıktı.
Keşfedildiği günden bu yana sadece 29 bireyi görülen türün yaşadığı çevre ve davranışları hakkında çok az bilgi bulunuyor. Görünümüyle en şirin canlılar arasında koyabileceğimiz Pika’yı tekrar keşfeden Weidong Li ise küçük memeliyi bu sefer gözden kaybetmek istemiyor.
Xinjiang Ekoloji ve Coğrafya Enstitüsü’nde görevli olan Li, 2014’ün yazında ekibiyle beraber Tianshan Dağları’nda keşfe çıkara Pika’yı yeniden bulmayı başardı. Keşif görevindeki bir gün, ekip öğlen vakti kamera tuzaklarını kurmaya çalışırken Pika karşılarına dikildi.
Meraklı hayvan, bir yamacın ucundan kafasını çevirip baktığı anda Li fotoğraf makinesiyle birkaç kare çekmeyi başardı ve karşıya yukarıdaki görüntü çıktı.
İkinci buluşma için 30 yıldan fazla bekledi
Li, Çin hükümeti tarafından 1983 yılında dağlık Xinjiang bölgesine doğal kaynakları ve bulaşıcı hastalıkları araştırmak için gönderildi. Li, Jilimalale Dağı’nındaki bir vadiyi keşfe çıktığı sırada bir kayadaki çatlaktan kendisine bakan küçük, gri bir kafa gördü. Yavaşça kendisine bakan gözlere yakınlaşan Li, Ili Pika’yı ilk kez görmüş oldu.[quote_box_right]Kuzey Amerika’da da türleri bulunan Pika’nın doğada iki binden az kaldığı düşünülüyor. [/quote_box_right]
Yaklaşık 20 santimetre uzunluğunda olan Ili Pika, büyük kulakları ve gri kürkü üzerindeki beneklerle ilgi çekiyor. Li, bölgede yaşayan çobanların da bilmediği hayvanı alarak Çin Bilim Akademisi’ne götürdü ve yeni bir tür keşfedilmiş oldu.
Aynı yılın Aralık ayında yaptığı ikinci keşif gezisi sonuç vermeyen Li, iki yıl sonra akademiye daha fazla örnekle dönmeyi başardı. Pika’nın en son incelendiği yıl da 1985 oldu.
Nesli tükenme tehdidi altında
National Geographic’te yer alan bilgilere göre Ili pika, Kuzey Amerika’da keşfedilen diğer türleri gibi yükseklerde yaşamayı seven bir hayvan. 2800-4100 metre arasında yaşadığı bilinen canlının besin kaynağı ise dağlara özgü bitki ve otlar.
Birçok canlı gibi ekolojisinin değişmesiyle varlığı tehdit altına giren canlılardan olan Pika, doğada sayıca çok az bulunuyor. Uluslararası Doğayı Koruma Birliği’nin (IUCN) tahminine göre, 1990’da iki bin civarı olan canlıdan geriye daha az kalmış durumda. Wikipedia’da yer alan bilgi ise Pika popülasyonunun 10 yılda yüzde 55 azaldığını belirtiyor.
Pika’yı tehdit eden en büyük etkenlerden biri, Çin’in önüne geçmeye çalıştığı aşırı kömür kullanımı. En son veriler, 2012’de 670 bin Çinlinin ölümüne neden olan kömür kaynaklı CO2 salınım oranının düşmeye başladığı yönünde.
Li ise bugüne kadar korunması için bir proje başlatılmayan Pika için yaşam alanları kurmayı planlıyor.