İtalyan cerrah Sergio Canavero’nun “GEMINI omurilik füzyonu” yöntemiyle duyurduğu kafa (veya omurilik) nakli ameliyatı, iki yıldan bu yana tıp dünyasının gündeminde. Canavero, ilk başlarda gerçekliği fazlasıyla sorgulanan, hatta Metal Gear Solid oyunu için bir reklam kampanyası olduğu bile öne sürülen operasyonu hayvanlar üzerinde yapılan ilk denemelerin ardından ilk kez ‘bir insan üzerinde’ gerçekleştirdiğini duyurdu.
Ancak sanılacağı gibi ilk kafa nakli ameliyatı ALS gibi ölümcül hastalığa sahip bir hasta üzerinde değil, bir ceset üzerinde gerçekleştirildi. Canavero, insanlar üzerinde yapılacak ameliyat için ilk gönüllünün Rus oyun geliştiricisi Valeri Spiridonov olduğunu söylemişti.
İlk kafa naklinin tarihi belli oldu
Spiridinov’un tarihi ameliyatı öncesinde, Canavero G.Koreli meslektaşı C-Yoon Kim ile hayvanlar üzerinde yoğun deneyler gerçekleştirdi. Nihayetinde, “ilk kez 2017’de yapacağını” söylediği kafa ameliyatını iki kadavra üzerinde de yaptı. 18 saat süren ameliyatta, kadavraların birinden alınan kafa diğerinin vücuduna nakledildi ve omurilik nakledilerek kan dolaşım sistemi yeniden kuruldu. Canavero, belirledikleri ameliyat prosedürünün başarılı olmasının ardından, sıranın gerçek bir hastaya geldiğini belirtti.
Detaylara girmeden önce bugüne uzanan sürece kısaca bir bakalım:
Fare, maymun ve köpek üzerinde deney yapıldı
İlk olarak Canaveero’nun hayvanlar üzerinde gerçekleştirdiği deneylere değinmek lazım. İtalyan cerrah ilk olarak Seul Konkuk Üniversitesi’nde C-Yoon Kim ile 16 fare üzerinde omurilik ameliyatları gerçekleştirdi. Operasyonlarda, omuriliğin hasarlı bölgelerine polietilen glikol (PEG) enjekte edilirken, geri kalan kısmına tuzlu solüsyon uygulandı. Böylece, vücuttan çıkarılan omuriliklerin binlerce sinir ucu içeren iki ucun yeni vücuda en iyi şekilde kaynaması sağlandı. Ameliyatlardan dört hafta sonra, sekiz fareden üçü ölürken beş tanesi kısmen hareket kabiliyetine kavuştu. Kontrol grubundaki fareler daha sonra yürüyemez hale geldi.
Fareler üzerindeki ikinci denemelerde, nöronların gelişmesini güçlendirmek için PEG grafen nano-parçacıklar ile zenginleştirildi. Maalesef laboratuvarı su basması sonucu beş fareden dördü öldü ve kesin sonuçlar elde edilemedi.
Farelerin ardından bir köpeğin omuriliğinin yüzde 90’ını çıkardı. Omuriliği tekrar vücuduna birleştirilen köpek ikinci hafta bacaklarını hareket ettirmeye, üçüncü hafta da yürümeye, eşyaları tutmaya ve kuyruğunu sallamaya başladı. Başka bir köpek üzerinde deney yapılmadı.
Kafa nakli ameliyatı video oyun reklamı mı?
Canavero’nun yer aldığı uluslararası bir ekip, geçtiğimiz yılın başında bir maymun üzerinde omurilik nakli denemişti. Çin’in Harbin Medikal Üniversitesi’nde gerçekleştirilen ameliyatta Canavero bu sefer kafa nakli üzerinde çalışan bir diğer isim Xiaoping Ren ile çalıştı. Ameliyatta maymunun başı ve yeni vücudu arasındaki kan iletimi tekrar kuruldu ancak omuriliğin kaynaması için bir müdahalede bulunulmadı. Canavero, ABD’li cerrah Robert White’ın 1970’de gerçekleştirdiği ameliyatın benzerini yaptıklarını ve kafanın -15 dereceye soğutulması halinde maymunun hayatta kalabildiğini söyledi. Canavero, maymunun nörolojik hasar olmadan ameliyattan sağ çıktığını ancak 20 saat sonra etik sebeplerden dolayı uyutulduğunu belirtti.
Bir hasta üzerindeki ilk ameliyat Çin’de yapılacak
Maruz kaldığı spekülasyonların ardından yapılan çalışmalara bakılırsa, Canavero ve Ren’in kafa naklini gerçeğe dönüştürmekte kararlı olduğu söylenebilir. Canavero, iki yıl önce yaptığı açıklamada Ren’in kendisine “muhtemelen Nobel Ödülü kazanabilmek için yardım ettiğini” söylemişti. Yaptıkları deneylerin ardından, Canavero ve Ren’in Nobel Tıp Ödülü hayaliyle motive olduklarını düşünebiliriz. Zira, Canavero “canlı bir insan” üzerinde kafa naklini denemekte kararlı.
Cuma günü Viyana’da basın toplantısı düzenleyen Canavero, ilk kafa naklinin Çin’de gerçekleştirileceğini çünkü ABD ve Avrupa’nın operasyona izin vermediğini söyledi. “ABD’nin kendisini anlamadığını” söyleyen Canavero, meslektaşı Ren ile yapacağı ameliyatın tarihinin birkaç gün içinde açıklanacağını ve “Çin’in tıp dahil tüm alanlardaki dünya liderliğine işaret eden bir gelişme olacağını” ifade etti.
Maymunlar üzerinde kafa nakli ameliyatı yapılacak
USA Today’e açıklamada bulunan Canavero, Çin hükümetinin ameliyatı desteklediğini belirterek, “Çin Devlet Başkanı Xi Jinping ülkesinin büyüklüğünü yeniden diriltmek istiyor. Dünyadaki en büyük güç olmasını amaçlıyor. Ben de bunu yaptığına inanıyorum” dedi. Canavero, ABD’deki hiçbir tıp enstitüsünün ve ABD hükümetinin desteklemeyeceği ameliyatın 100 milyon dolara mal olacağını ve onlarca doktor ile diğer alanlardan uzman gerektireceğini söyledi.
“Batı dünyaya patronluk yapmayı kesmeli”
Kafası yeni bir vücuda nakledilecek hasta, ilaç ile komada tutulacak. İlk 24 saat içinde omurilik, atardamar, soluk ve yemek borusu ile boyundaki kemikler çıkarılacak ve yeni vücuda nakledilecek. Hastanın solunum ve kan dolaşımı makineler tarafından sağlanacak.
Surgery dergisinin editörü cerrah Michael Sarr’a göre Canavero’nun yöntemiyle fazlasıyla radikal. Sarr, sinyal ileten ve işleyen bölgeler arasındaki bağlantının kesildiği zaman tekrar oluşturulmasının çok zor olduğunu ve belli bir mesafe içinde yeniden canlanabileceğini söyledi. Örneğin eliniz bilekten kesilirse yeniden nakledilerek tekrar kullanabilirsiniz. Ancak kolunuzu omzunuzdan kaybetmeniz el fonksiyonunu nakil sonrasında bile gerçekleştiremeyeceğiniz anlamına gelir.
Howard Üniversitesi’nden biyomedikal mühendis Assya Pascalev ise hayvanlar üzerinde yapılan deneylerin yeterince veri sunmadığını ve özellikle ameliyattan sonra kazandıkları hareket kabiliyeti hakkında belirsizlik bulunduğunu söyledi. Ameliyatın teknik ve etik birçok eksiği olduğunu öne süren Pascalev, ilk el, kalp ve yüz nakli ameliyatlarında birçok komplikasyonla karşılaşıldığını not düştü. Pascalev ayrıca Çin’in bu tür bir prosedür için gerekli donanıma sahip olmadığını belirtti.
Canavero, zamanında kendisini cahil olarak lanse eden bazı kesimleri görmezden geldiği gibi yeni eleştirilere de kulaklarını tıkadı. “Batılı biyoetik uzmanları dünyaya patronluk taslamayı kesmeli” diyen Canavero, Çin’in ameliyata ev sahipliği yapmasının ABD’yi dünya liderliğinden etme isteğindeki kararlılığı gösterdiğini söyledi.
Çin’in dünya liderliği hırsını Nobel Ödülü kazanmak için kullanmak mantıksız sayılmaz…
Canavero bu noktada ilginç bir örnek kullanmaktan da geri kalmadı: “Amerika’yı Ay’a kim çıkardı? Wernher von Braun.”