NASA, dün Ay’a kalıcı olarak geri dönülmesini sağlayacak robotik üs projesi için dokuz uzay-havacılık firması ile anlaşıldığını duyurdu. Bu firmalar arasında NASA’nın Uluslararası Uzay İstasyonu’na (ISS) mürettebat taşınması için anlaştığı SpaceX ve Boeing yer almıyordu. NASA’nın en iyi iş ortaklarından SpaceX’in neden dışarıda kaldığı soru işaretleri oluştursa da aslında cevabı çok net. Cevabı veren de NASA’nın başında yer alan kişi.
Ay projesindeki firmaların açıklanmasının ardından basına bilgi veren NASA Yöneticisi Jim Bridenstine, “Elon Musk’ı bir daha kamuda ot içerken veya alkol alırken görmeyeceksiniz” ifadesini kullandı.
Bridenstine’ın sözünü ettiği hadise bildiğimiz gibi Musk’ın Eylül ayında katıldığı “The Joe Rogan Experience” programı. Musk, program esnasında ot içmiş ve SpaceX ile Tesla’nın anlaşmalı olduğu firmaların tepkisini çekmişti. Bridenstine’ın The Atlantic’te yayımlanan sözlerinin geri kalanı şu şekilde:
“Bu davranışın kimseye yardımı dokunmayacağını ve güven vermediğini söylemem gerek. Anlaşma yaptığımız firmaların yöneticileri de ABD’li astronotları uzaya taşıyacak kişiler olarak ne yapmaları gerektiğine dair örnek almalı… Size şunu söyleyebilirim ki (Musk) herkes kadar güvenliğe düşkün ve yaptığının doğru bir davranış olmadığını biliyor ve bunun bir daha yaşandığını görmeyeceksiniz.”
NASA Ay’da robotik üs kurmak için dokuz firma ile anlaştı
SpaceX ve Boeing için soruşturma
NASA, Ay programına katılacak firmaların açıklanmasından kısa süre önce SpaceX ve Boeing’e yönelik inceleme yapılacağını duyurmuştu. Her iki firma NASA’nın uzay istasyonuna astronot göndermek için Rusya’ya koltuk başına ortalama 80 milyon dolar ödemesine mani olacak mürettebat programı için seçilmişti. Program kapsamında Ar-Ge için 6.8 milyar dolan alan SpaceX ve Boeing, takvimin gerisinde kalmış ve ilk test uçuşlarını 2019’a çekmişti. Başlatılacak incelemede, “alkol ile uyuşturucudan tamamen arınmış iş ortamı” her iki firmanın çalışma ortamları gözden geçirilecek.
Bridenstine astronotların can güvenliği için çalışma ortamının düzenli ve uzun mesai saatlerinden arınmış olması gerektiğini söyledi. Bridenstine, Musk’ın ot içmesinin ardından uzun saatler çalışmaktan yorgun düştüğüne dair açıklamalarının bu incelemelerde payı olduğunu belirtti.
Musk’ın talepleri yetiştirebilmek için Mayıs ve Haziran aylarında Tesla’nın fabrikasında yattığı biliniyor. Musk, kısa süre önce The New York Times’a verdiği röportajda da özellikle “2017’nin işkence verici bir yıl olduğunu” söylemişti.
Not düşülmesi gereken nokta, Bridenstine’ın inceleme kararını Musk’ın ot içmesinden önce almış olduğu. Sebebi, SpaceX ve Boeing tesislerini barındıran California eyaletinde marihuananın yasal olması.
Bridenstine, 1967’de yaşanan Apollo 1 yangınından sırasıyla 1986 ve 2003’te yaşanan Challenger ve Columbia kazalarında birtakım sorunlar yaşandığını belirtti. Bridenstine, “Tabii ki teknik kısım bu kazalarda ağır basıyordu ancak aklımıza gelmesi gereken soru ‘NASA’nın kültürü nedir’?” ifadesini kullandı.
Kısaca, dünyanın en köklü ve başarılı uzay ajanslarından birinin en ufak disiplin eksikliğine tahammülü yok. Eğer Ay’a tekrar gidilecekse, bu yarım milyon insanın çalıştığı insanlı Apollo görevleri gibi olmalı.