British Columbia’da yer alan Kootenay Ulusal Parkı’ndaki tortul kayalarda, 508 milyon yıllık olduğu anlaşılan en ilginç eklembacaklı fosillerinden bazılarına ulaşıldı.
Eklembacaklılar örümcek, böcek ve kabukluları içeren omurgasız hayvanları temsil ediyor. Sinek, karınca, kerevit ve çıyan gibi birçoğunda avlarını yakalayıp parçalamalarını sağlayan alt çene kemikleri bulunuyor. Bilim insanları, Kambriya dönemine ait (543-490 milyon yıl öncesi) Tokummia katalepsis fosilleri ile eklembacaklılarla alt çene kemiğinin nasıl geliştiğini anlamaya çalışacak.
Türe ait ilk 21 fosil, 2012 yılında Kootenay Ulusal Parkı’nda ortaya çıkarılmıştı. Araştırmacılar, eklembacaklılara bölgede akan ve Marble Kanyon’undan geçen Takumm deresinin adını koydu. ‘Katalepsis’ ise Yunanca ‘tutma, kavrama’ anlamına geliyor.
Kambriya dönemine ait birçok eklembacaklı gibi T.katalepsis modern günümüz için oldukça tuhaf kalıyor. Paleontolog Jean-Bernard Caron, antik canlının yürümesi ve yüzmesini sağlayan 50 bacağa ve Kambriya dönemine ait en güçlü kıskaçlardan birine sahip olduğunu belirtti. İki kıskaç, T.katalepsis’in solucan gibi yumuşak avlarını kolayca yakalayıp parçalamasını sağlıyordu.
Küçük eklembacaklı iki parçalı bir kabuğa ve antenlerinin dibinde yer alan iki küçük göze sahipti. Caron’a göre T.katalepsis’in en dikkat çeken yönü ise ayrık çene kemikleri.
Çene kemiğinin evrimi
‘Mandibulata’, eklembacaklıların en karışık ve yoğun nüfuslu grubunu temsil ediyor. Nanjing Jeoloji ve Paleontoloji Enstitüsü’nde araştırmacı olan Cedric Aria, çift kabuklu eklembacaklıların türlerinin en eski örneklerini temsil ettiğini sandıklarını ancak yeni analizlere göre T.katalepsis’in evrime devam eden bir canlı olduğunu söyledi. Aria, değişim geçirerek zamanla kendi branşlarını oluşturan Tokummia’nın, tüm mandibulata grubunun tabanında yer aldığını söyledi.
T.katalepsis’in anatomisine ait diğer bilgiler, mandibulata grubunun nasıl bu kadar farklı ve geniş olduğunu da açıklıyor. 50’den fazla vücut parçasına zamanla adapte olan mandibulata grubu canlılar, vücutlarına ek bölüm ve yapılar geliştirmeyi başardı.
Antik canlıların gelişimini anlatan fosil
Bristol Üniversitesi’nden paleobiyolog Jakob Vinther, ‘T. katalepsis fosillerinin eklembacaklı evrimini anlamak için çok değerli olabileceğini ancak yamyassı oldukları için deşifre edilmelerinin zorlaşacağını’ söyledi. Araştırmada yer almayan Vinther, “alt çene kemiği bulmak çokayaklıların, kabukluların ve böceklerin evrimini anlamak için çok önemli” ifadesini kullandı.
Ghent Üniversitesi’nden bir diğer paleobiyolog Peter Van Roy ise araştırmada ‘eldeki materyalin iyi analiz edildiğini’ söyledi. Van Roy, fosillerin henüz çok iyi anlaşılmamış bir canlı grubunu deşifre etmekte önemli rol oynayacağını’ belirtti.
Nature dergisinde yayımlanan araştırma, Marble Kanyon’unda yapılan son fosilleri içeriyor. Bilim insanları geçmişte aynı bölgeden Kambriya dönemine ait ‘Metaspriggina’ balığını ve ‘Yawunik‘ adı verilen dört gözlü eklembacaklıyı keşfetmişti.