Son yıllarda artan sıcaklıklar, doğal afetler arasında insan yaşamını en çok tehdit eden “afet” haline geldi. Özellikle Avrupa güneyinde artan hava sıcaklıkları yıllık bazda değerlendirilmek yerine genel bir beklenti haline geldi. Peki bu sıcaklıkların ne zaman geleceğini ve sıcaklıkları nasıl karşılayacağımızı öngörebileceğimiz bir tahmin modeli geliştirilmesi mümkün müdür?
Kontrolsüz bir şekilde büyüyen iklim değişikliği neticesinde 2000’li yılların başından itibaren sıcaklıklar giderek artmaya başladı. Yaz aylarında yaşanan orman yangınları doğaya ve canlılara onarılması zor zararlar verirken yüksek sıcaklıklardan etkilenerek hayatını kaybeden insan sayısı da her geçen yıl artmaya devam etmektedir.
British Columbia Üniversitesinden araştırmacı Rachel White’a göre ortalama sıcaklıklar yükseldikçe bugün “aşırı sıcak” olarak nitelendirdiğimiz sıcaklıklar giderek daha da yükselecek ve bu önü alınmaz bir hal alacak. Şu an kullandığımız hava tahmin modellerinin kimi zaman yanıldığı da hesaba katıldığında bu tip afetlerden önlem alarak kurtulmamız ve önlem almak için de doğru tahminlere ulaşmamız gerekmektedir.
Günümüzde Kullanılan Hava Tahmin Modelleri
Kullanılan hava tahmin modelleri coğrafi bölgelere göre değişkenlik gösterse de modeller iki kategoriye ayrılmaktadır: Küresel modeller ve yerel modeller. Küresel modeller, içerisinde çeşitli ülkelerin meteoroloji servislerinin hazırladığı ve o ülkelerin hava tahminlerinin veri tabanına dayanan sistemler bütününü kapsamaktadır. Örneğin; ECMWF, Avrupa merkezli bir tahmin kuruluşudur ve mevcut modeller içinde tahminleri güvenilir olarak değerlendirilen modeldir. Kurum, tahmin becerisini geliştirmek için bilimsel ve teknik araştırma yapmanın yanı sıra meteorolojik verilerin bir arşivini de tutmaktadır. ABD merkezli GFS (The Global Forecast System) ise altı saatte bir Amerikan Meteoroloji Servisi tarafından güncellenen bir sistemdir. Özellikle okyanuslarda neredeyse doğru tahminler verirken kıyı şeritlerinde tahminleri fazla güvenilir değildir. UKMO olarak da bilinen UM (Unified Model) İngiltere’de geliştirilmiş global bir modeldir. 12 saatte bir çalışan ve üç günlük çıktı üreten sistem çözünürlük dolayısıyla İngiltere’deki en güvenilir modeldir. Global modeli de dünya genelinde kullanılmaktadır.
Buna ek olarak birçok yerel model de bulunmaktadır. Yerel modeller özellikle ABD’de kullanılmakta, yüzölçümü geniş ülke ve bölgelerin hava tahminlerini derlemek için hazırlanmaktadır. Aynı zamanda Akdeniz ve Güney Avrupa bölgesi için tasarlanmış yerel modeller de bulunmaktadır.
Yeni Tahmin Modeli
Aşırı sıcaklıklara önlem alabilmenin ve hayat kurtarabilmenin anahtarı, günümüzün standart haftalık tahminlerinin çok ötesine geçen doğru ve güvenilir hava durumu tahmin modellerinin kullanılmasıdır. Bu maksatla 2013’ten beri devam eden bu projede büyük yol katedildi. Bu modelleme ile tahminler yalnızca hava durumunu göstermekle kalmayacak aynı zamanda tropikal siklonlar, kuraklıklar, seller, sıcak hava dalgaları, muson yağışlarının artması ve azalması dahil olmak üzere aşırı hava risklerine özel önem verecek.
Günümüzde kullanılan tahmin modellerinin de genişletilmiş veri tabanları kullanılarak S2S’e bilgi aktarımı yapılacak. Artan tahmin becerisi ile hem mevsimsel hem de mevsimsel geçişlere bağlı olmayan değişiklikler aydınlatılacak aynı zamanda ekstrem vakalar detaylı bir yolla incelenecek. Kasım 2013’te başlayan S2S tahmin modeli projesinin ilk etabı 2018’de tamamlanmıştır. Projenin ikinci kısmının da Aralık 2023’te tamamlanması beklenmektedir. Projenin ikinci etabında spesifik olarak makine öğrenmesinden faydalanmaya çalışan araştırmacılar, bu sayede büyük miktarda verinin çok hızlı bir şekilde aktarılmasını, analiz edilmesini ve anlamlandırılmasını hedeflemektedir. Makine öğrenmesinden faydalanılması, sıcak hava dalgaları gibi ekstrem hava olaylarını tahmin etme söz konusu olduğunda son derece yararlı olabilir.
Araştırmacılar, makine öğrenimi ile geliştirilmiş S2S modellerini Yunanistan, İtalya, Balkanlar ve İber Yarımadası da dahil olmak üzere Avrupa’nın güneyinde test etmeyi planlıyor. Elbette tahmin modelleriyle küresel ısınmaya karşı mücadele verilmesi büyük bir zincirin sadece bir halkasını ifade etmektedir.
Kaynakça