Doğu Afrika Homo sapiens’in ortaya çıktığı ve dünyaya yayıldığı yer olarak biliniyor. Atalarımızın gelişmiş taş aletler yapmaya başladığı dönem ise 2,6 milyon yıl öncesi olarak gösteriliyor.
Science dergisinde yayımlanan en son araştırma ise kabul edilen tarihin fazlasıyla yanlış olabileceğini gösterdi: Cezayir’deki Ain Boucherit kazı alanından çıkarılan taş aletler 1,92 ile 2,44 milyon yıl öncesine uzanıyor.
Muhammed Sahnouni’nin başında olduğu ekibin ulaştığı bulgular iki olasılığa işaret ediyor:
1- Atalarımız Doğu Afrika’dan dünyanın diğer bölgelerine (haliyle ilk olarak Kuzey Afrika’ya) sanılandan daha erken bir zamanda ulaştı,
2- Atalarımızın kullandığı gelişmiş taş aletleri başka bir insan türü Kuzey Afrika’da daha erken bir zamanda yapabiliyordu.
Tarih öncesi zamanlardaki göç sürecini baştan yazabilecek kalıntılar, taş alet arkeolojisi sanayisinin en eskisini temsil eden “Oldowan”a ait. Şekil verilen nehir taşlarının çekiç olarak kullanıldığı ve diğer taşları yontmak için kullanıldığı anlaşıldı. Pullar halinde koparılan parçalar ardından daha sonra köşeleri sivriltilerek bıçaklara dönüştürülüyordu. Bir kısmı da kazıyıcı olarak kullanılıyordu.
Bu tür taş aletler hayvan dokusunu işlemek için kullanılan bir alet çantası görevi görüyordu. İlik (antik insanların en çok tükettiği besinlerden biriydi), kemik ve beyin dokusuna ulaşmayı sağlayan aletler, aynı zamanda bitki ekmeye de yarıyordu. Oldowan aletlerini ilk hangi insan türünün icat ettiği ise bilinmiyor ama en büyük iki aday Australopithecus veya Homo habilis.
Burada bir boşluk ortaya çıkıyor: Doğu Afrika’da bulunan Oldowan aletleri Kuzey Afrika’daki kazı alanından yaklaşık 4,000 kilometre mesafede yer alıyor. Eğer burada 2,6 milyon önce yapılıyorsa, diğer örnekleri ilk bulunduğu yerden neden bu kadar uzak? Çad’da keşfedilen antik yerleşim yerleri ilk insanların Doğu Afrika’nın dışına çıktığına işaret etmişti. Aynı zamanda Gürcistan’da 1,8 milyon yıl öncesine uzanan Oldowan aletler bile bulunmuştu.
Neanderthal DNA’sına göre atalarımız Afrika’dan daha erken göç etti
Ezber bozan bulgular
Son yıllarda ortaya çıkarılan birçok bulgu gibi en son keşif de atalarımızın ortaya çıktığı coğrafyayı çok dar bir alanda ele alıyor olabileceğimizi gösterdi. Sahnouni ve ekibi tarafından yakın zaman önce sunulan bir diğer araştırma, yine Cezayir’deki 1,75 milyon yıl öncesine uzanan bir Oldowan kazı alanı bulunduğuna aitti.
Bilim insanları son derece önemli olan tarihleri kesinleştirmek için dört yöntem kullandı. Paleomanyetizma tarihlendirmesi ile numunelerde Dünya’nın manyetik alanının yönü ve yoğunluğu incelendi. Kayalar oluştuğu zaman içlerinde saklı kalan bu bilgi yaşları hakkında da ipucu sunuyor. Bu yöntem ile numumelerin en erken 1,77 ile 1,94 milyon yıl aralığına, en geç ise 1,94 ile 2,58 milyon yıl aralığına ait olabileceği belirlendi.
İkinci adımda, elektron döngü rezonansı yöntemi ile kum taneciklerindeki radyoaktif çözülme süresine bakıldı. Ortaya çıkan sonuçlar 1,92 milyon yıl öncesine işaret etti. Bu tarihi bölgedeki antik hayvanların yok oldukları tarihlerle karşılaştıran bilim insanları, ne kadar erken görünse de imkansız olmadığını anladı.
Paleomantetik yöntem üzerinden ilerletin titiz istatistiki çalışmalar sonucunda en doğru tarihin 2,44 milyon yıl öncesi olduğu anlaşıldı.
Gizemli bir insan türü mü yaptı?
Şimdi yukarıda bahsettiğimiz boşluğu doldurması gereken hayalete dönelim. Afrika dışında bulunan en eski Oldowan taş aletleri Gürcistan’daki 1,8 milyon yıllık eşyalar. Aynı zamanda Pakistan’da aynı döneme yakın bir antik kazı alanı ile Çin’in doğusunda 1,66 milyon yıl öncesine işaret eden (bolca taş pulun yer aldığı) bir yer daha biliniyor.
Buradan yola çıkarak ilk insanların Afrika’dan çok daha hızlı çıktığını varsayarsak, bu grup Pakistan ve Çin’e de şaşırtıcı bir hızda ulaşmayı başarmış olmalı.
Gürcistan’daki taş aletlerin Homo erectus tarafından yapılmış olabileceği düşünülüyor. Çin’de de 1,6 milyon yıl önce Homo erectus’un yaşadığı ele alındığında, Oldowan aletlerinin yayılmasından bu tür sorumlu gibi görünebilir. Ancak bunu kanıtlamak mevcut delillerle çok güç. Kimse bunu yapanın Homo habilis olmadığını da kesin olarak söyleyemez.
Bir diğer olasılık, Oldowan antik arkeoloji sanayisinin 2,6 milyon yıl öncesinde başladığı ve 2,4 milyon yıl önce çoktan Afrika’ya yayılmış olduğu. Belki de ‘hayalet’ antik insan türü 1,8 milyon yıl önce Afrika’dan göç etti ve yol boyunca taş aletler üretti. Homo erectus da ilk göç eden insan türünün ardından Afrika’yı terk etti ve onun yolunu izledi?
Anlaşılacağı üzere tarih öncesi zamanlarımıza ait halen fazlasıyla soru işareti var ve kazılara bolca devam etmek gerekiyor. Aslında tüm Dünya nüfusunu Ay ve Mars’a taşısak ve Dünya’yı komple bir kazı alanına çevirsek ne güzel olurdu : )