Bilim dünyası, Evren’in ne kadar büyük olduğunu anlatmak için güzel bir örnek daha keşfetti. 1 milyar ışık yılı genişliğe ulaşan ve bünyesinde 830 galaksi barındıran BOSS Great Wall, uzaydaki bilinen en büyük gök cismi olabilir.
Güneş Sistemi’nin yer aldığı Samanyolu gibi bireysel galaksiler çekim kuvveti ile galaksi kümelerine bağlı iken, galaksi kümeleri de süper kümelerin içinde yer alıyor. Birbirine bağlantılı süper kümelerin sayısı arttıkça, ‘duvarlar’ adı verilen dev kozmik yapılara dönüşüyorlar. En büyük ölçekte kafamızda canlandırmaya çalışırsak, Evren boşlukları karanlık madde ile kaplo bir kozmik örümcek ağına benziyor. Süper kümelerden oluşan mega kozmik yapılar ise ağın en kalın ipliklerini temsil ediyor.
Fark edilmesi kolay oldu
Bize yakın olduğunu bildiğimiz duvarlardan bir tanesi, Sloan Great Wall. Ekim 2003’te Princeton Üniversitesi araştırmacıları tarafından keşfedilen Sloan, Karga, Suyılanı ve Erboğa takımyıldızlarına yayılan 1.38 ışık yılı uzunluğa sahip.
Gökbilimciler, 2014 yılında yaptıkları keşifle de Samanyolu’nun Laniakea adı verilen bir süper galaksi kümesine dahil olduğunu ortaya çıkarmıştı. Hawaii ve Lyon üniversitelerinin ortak çalışmasıyla tespit edilen Laniakea, Samanyolu ve 100,000 diğer komşu galaksiyi barındıran 520 milyon ışık yılı alana yayılıyor.
Samanyolu’nun yaklaşık 10,000 katına denk gelen BOSS Great Wall, Sloan ve Laniakea’nın en az üçte ikisi kadar daha büyük.
BOSS, Kanarya Adaları Astrofizik Enstitüsü’nden Heidi Lietzen ve ekini tarafından keşfedildi. Araştırmacılar gözlemledikleri 4.5 ile 6.4 ışık yılı mesafe aralığında kendini fazlasıyla belli eden dev bir yapı fark etti.
Lietzen, BOSS’un bugüne dek gözlemlenen duvarlar arasında en yüksek hacme sahip olanı temsil ettiğini söyledi. BOSS ayrıca, sanılandan çok daha fazla galaksi içeriyor olabilir. Lietzen, teleskopların göremediği bölgelerde duvarın daha fazla galaksi sakladığını düşünüyor.
En büyük kim?
Kozmik duvarların beyin kıvrımlarını gıdıklayan büyüklükleri bilim dünyasında tartışma yaratmış durumda. California Üniversitesi’nden Allison Coil, ‘galaksi kümelerinin tümünü birbirine bağlayıp tek bir yapı gibi adlandırılmalarına anlam veremediğini’ söylüyor. Coil, BOSS’daki içeriklerin Sloan duvarında yer almayan ‘eğim ve bükülmeler’ olduğunu öne sürdü.
Laniakea süper kümesinin kaşifi, Hawaii Üniversitesi’nden Brent Tully ise ‘kozmik yapıları tek bir nesne olarak belirtmenin yapılan tanıma dayandığını’ söyledi. Tully, BOSS’un gökyüzündeki sıradan bir galaksi kümesinden beş kat daha fazla galaksi içerdiğine dikkat çekti. Aynı zamanda, galaksilerin birbirleriyle hareket edip etmediğini bilmedikleri için farklı bir tanım yapılabileceğini de not düştü.
Galaksi süper kümelerinin Evren’deki en büyük yapılar olup olmadığı da tartışmaya açık. Kuasar veya gama ışın patlamaları gibi derin uzaydaki ışın kaynakları da gökyüzünün belli bölgelerinde kümeler içinde kabul edilebilir. Eğer gerçekten bağlı oldukları anlaşılırsa, kozmolojik teoriler ile açıklanamayacak kadar dev boyutlara ulaşabilirler.
Ancak kuasar ve gama ışın patlamalarını birbirine bağlayacak fiziksel bir mekanizma bulunmadığı için küme oluşturup oluşturamayacakları da bir muamma. Şu an için galaksiler arasındaki bağlantıları tespit etmek çok daha kolay ve BOSS, bu düzendeki kralı temsil ediyor.
Araştırmanın detayları Astronomy & Astrophysics dergisinde yayımlandı.
Samanyolu’na tek bir fotoğrafta bakmak ister misiniz? Tıklayın.