Gökbilimciler, Jüpiter’in dev uydusu Ganymede’in son derece ince atmosferinde ilk kez su buharına dair delil elde ettiklerini açıkladı.
Nature Astronomy dergisinde yayınlanan araştırmaya göre, Ganymede’de yapılan keşif Güneş Sistemi’de su içeren atmosfere sahip diğer gök cisimleri için de yeni bulgular sunabilir.
Cüssesi ile Merkür ve Plüton’u geride bırakan, Mars’tan ise biraz daha küçük kalan Ganymede üzerinde geçmişte yapılan araştırmalar, uydunun Dünya’daki tüm okyanusların toplamından daha fazla su içeriyor olabileceğine işaret etmişti. Öte yandan yüzey sıcaklığı -193 dereceye kadar inen Ganymede’in yüzeyindeki tüm su donmuş halde. Sıvı suyun, uydunun yüzeyinden 160 kilometre derinlikteki yeraltı okyanusunda saklı olduğu düşünülüyor.
Geçmişteki araştırmalar aynı zamanda Ganymede yüzeyindeki materyallerin katıdan doğrudan buhara dönüşebileceğini göstermiş ve bulgular uydunun ince atmosferinin nasıl oluştuğuna ışık tutmuştu. Bu bulguyu destekleyen su buharının varlığı ise en son araştırmada elde edildi.
En son araştırmada bilim insanları Hubble Uzay Teleskobu’nun Ganymede gözlemlerinde elde ettiği eski ve yeni bilgileri bir araya getirdi. Hubble ilk kez 1998’de Ganymede’in morötesi görüntülerini elde etmiş ve Güneş Sistemi’nde auroraya sahip az sayıdaki gök cisminden biri olduğunu ortaya çıkarmıştı. Auroralarda yer alan elektrik yüklü gazlar, Ganymede’in zayıf bir manyetik alanı olduğunu gözler önüne sermişti.
Morötesi görüntülerde ortaya çıkan aurora şeritleri her biri iki oksijen atomundan oluşan ve yüklü parçacıklar Ganymede’in buzul yüzeyinde çözüldüklerinde ortaya çıkan oksijen moleküllerinin varlığına dair izler sunmuştu. Yine de gözlemlenen bazı morötesi emisyonlar saf moleküler oksijen içeren bir atmosfer ile uyuşmuyordu. Uyumsuzluğun tek oksijen atomlarını temsil eden atomik oksijen varlığından kaynaklandığı düşünüldü.
NASA’nın Jüpiter yörüngesinde devam eden Juno görevini desteklemek adına gökbilimciler Ganymede’in atmosferindeki atomik oksijen miktarını belirlemeye çalıştı. Beklenmedik bir şekilde neredeyse hiç atomik oksijen izine rastlanmadı. Haliyle, geçmişteki morötesi sinyallerin başka bir açıklaması olması gerektiği anlaşıldı.
Yeni araştırmada Ganymede’in yüzey sıcaklığının -123 ile (öğlen vakti ekvator sıcaklığı) -193 derece (gece vakti) arasında belirgin bir şekilde değişiyor olmasına dikkat çekildi. Ganymede’in en sıcak noktalarında buzun doğrudan buhara dönüşecek sıcaklığa erişebileceği anlaşıldı. Bu model ele alındığında morötesi görüntülerde su bulunması beklenen noktaların Ganymede’in iklim modelleri ile uyuştuğu anlaşıldı.
Space.com’a açıklama yapan Stockholm KTH Kraliyet Teknoloji Enstitüsü’nden Lorenz Roth, “atmosferdeki su buharının elde edilen verilerle çok iyi uyuştuğunu” ifade etti. Roth, geçmişteki araştırmalarda Ganymede’in atmosferinde su buharı tespit edilememesinin nedenini morötesi görüntülerdeki moleküler oksijen sinyalinin çok güçlü olması olarak ifade etti. Roth, “güçlü oksijen sinyalinin arasında diğer sinyalleri tespit etmenin mümkün olmadığını” söyledi.
Gökbilimciler Ganymede’den elde edilen son bilgiler ışığında Güneş Sistemi’ndeki diğer buzul gök cisimlerinin yüzeyinde de su buharı varlığı olabileceğini düşünüyor.
Kaynak: Space.com