Uranüs’ü 1986 yılında ziyaret eden Uranüs’ün elde ettiği ‘antik’ verilerde, buz devinin atmosferinde sızıntıya neden olan devbir balon tespit edildi.
NASA, Voyager 2 uzay aracının 34 yıl önce Uranüs’ün manyetik alanı üzerinde topladığı veriler içinde yeni bir keşfe imza attı. Geçmişte yapılan analizlere kıyasla verileri iki saniyelik parçalar halinde daha titiz bir şekilde inceleyen astronomlar, buz denvinin manyetik alanında sadece bir dakika süren tuhaf bir zikzak hareketi tespit etti. Böylece, Voyager 2’nin Uranüs atmosferinde geçirdiği 45 saatlik kesintisiz gözleme ait çok küçük bir veri parçası büyük bir keşifle sonuçlandı.
Voyager 2, 24 Ocak 1986 tarihinde Uranüs’ün üst atmosferine 81,500 kilometre yaklaşmıştı. Uzay aracı saniyede 15.4 km gibi çok yüksek bir hızla ilerlediği için Uranüs’ün manyetik alanında tespit ettiği kısa süreli tuhaflık aslında çok daha önemli bir bulguya işaret ediyor. Bilim insanları manyetik alandaki titreşimlerin bir plasmoide işaret ettiğini düşünüyor.
1986’daki analizlerde ne olduğu anlaşılamayan plasmoid, dev bir plazma balonunu temsil ediyor. Farklı bir ifadeyle, yüklü parçacıklardan oluaşan bir çorba da denilebilir. Plasmoidler, bir gezegenin manyetik alanından tıpkı bir gözyaşı damlası gibi kopabilir.
Plasmoidler bilim insanlarının hakkında daha fazla öğrenmek istediği kozmik yapılardan biri çünkü yüklü parçacıkları bir gezegenin atmosferinden çekip uzaya karıştırabiliyor. Eğer bir gezegenin atmosferi değişirse, gezegenin kendisi de değişiyor. Uranüs’ün bu açıdan durumu biraz daha karmaşık. “Yana yatık gezegen” olarak bilinen Uranüs bu şekilde kendi ekseninde dönerken, manyetik alanı gezegenin eksen ve düzlemine ters bir şekilde konumlanmış durumda.
Voyager 2 plasmoidin doğrudan içinden geçtiği için bilim insanları bu ilginç kozmik yapının boyutunu hesaplama şansı da yakaladı. Balonun yaklaşık 400,000 km genişliğinde ve 204,000 km uzunluğunda olduğu anlaşıldı.
İleriki araştırmalar on yıllar önce yaşanan plasmoid çıkışının Uranüs atmosferinde ne gibi değişimlere neden olduğunu anlamaya odaklanacak. Bunun için buz devinin yörüngesinden yeni bir uzay aracının geçmesi veya orada uzun bir süre kalıp veri toplaması şart. NASA, 2030’lu yıllarda Uranüs ve en az kendisi kadar gizemli diğer buz devi Neptün’ü ziyaret etmeyi planlıyor.
Uranüs’ün antik plasmoidi hakkındaki araştırma Geophysical Review Letters dergisinde yayımlandı.