Gelişmiş ülkeler elektrikli araçlara geçiş yaparak iklim değişikliğine karşı önemli bir adım atarken, eski otomobillerini yoksul ülkelere göndererek yeni bir sorun çıkarıyor.
Birleşmiş Milletler (UN) Çevre Programı tarafından Pazartesi günü açıklanan rapora göre, 2015 ile 2018 yılları arasında ABD, Avrupa ve Japonya’nın yoksul ülkelere ihraç ettiği araç sayısı 14 milyon. Bu araçların %80’i düşük ve orta gelirli ülkelere gönderilirken, %40’ı Afrika ülkelerine yayıldı. Yeni üretilen araçların neredeyse tümü ise zengin ülkelere ihraç edildi.
Raporda, zengin ülkelerden araç ihraç eden 146 ülkeden üçte ikisinin yurt dışından getirilen araçların performansı ve yaşını kontrol eden düzenlemelerde “zayıf” veya “çok zayıf” olduğu belirtildi. Hatta, 100 ülkenin hiçbir emisyon standardının bulunmadığını, 61’inin de ihraç edilen araçlara yaş sınırı koymadığı belirtildi.
Haliyle, birçok yoksul ülkede kullanılan araçlar hem sürücüler hem de çevre için risk taşıyor. Örneğin, Gambiya’ya ihraç edilen araçların ortalama 18,8 yaşında olduğu, Nijerya’da ise 19,6’ya çıktığı belirtildi.
Küresel alanda trafik kazaları her yıl 1,25 milyon insanın ölümüne neden olurken, kazaların %90’ı orta ve düşük gelirli ülkelerde yaşanıyor. Bu ülkeler, küresel alandaki araçların sadece %54’ünü barındırıyor. Dünya Sağlık Organizasyonu’na (WHO) göre, trafik kazalarının en yüksek olduğu Afrika’da yıllık ölüm sayısı 246.000.
Kazaların yanı sıra, eski araçlar iklim değişikline katkıda bulunan nitrojen oksit gibi gazlar ve insan sağlığına zarar veren parçacıklı maddeler saçıyor. Rapora göre, yoksul ülkelerde gaz emisyon düzenlemelerinin bulunmaması, hava kirliliğinin en önemli sebeplerinden bir tanesi.
İkinci el araçların neden olduğu sorunların aşılması için araç ihraç eden ülkelerin standartlar belirlemesi için girişimler yapılıyor. Nisan ayında 15 Batı Afrika ülkesi AB’nin 2005’te kullanılmış araçların yerel piyasadaki kullanımlarını düzenleyen standartların bir benzerini oluşturmak için adım attı. Bu adımı daha erken bir tarihte gerçekleştiren Fas’ta ise araç güvenliği artarken ekolojik zararları azalmaya başladı.
Araç ihraç eden ülkeler arasında sorumluluk alan ilk ülke ise Hollanda oldu. İhraç edilen araçlar hakkındaki raporunu kamuya sunan ülke, bu araçların büyük kısmının yerel otomobil düzenlemelerini karşılamadığını açıkladı. İhraç edilen birçok aracın platin, alıcılar ve parçacık filtreleri gibi değerli kısımlarının söküldüğü, böylece insan ve doğaya zarar vermeye açık şekilde satıldıkları belirtildi. Hollanda hükümeti, gelecek yıldan itibaren ihraç edilecek ikinci el otomobiller üzerinde düzenleme yapılacağını açıkladı.
Raporda, otomobil kullanımının yanı sıra toplu taşımanın öne çıkması gerektiği de vurgulandı. 2050 itibariyle her türlü araçta taşınan yolcu sayısının yarı yarıya artması beklenirken, bu nüfusun %90’ı düşük ve orta gelirli ülkelerde dünyaya gelecek. Bu süreçte tüm ülkelerin düşük karbon salınım politikaları benimsemesi ve bu alanda birinci olan ABD’nin başı çekmesinin kritik olduğu ifade edildi.