Çin’in Eylül 2016’da faaliyete geçirdiği, dünyanın en büyük radyo teleskobu unvanına sahip FAST, bilimsel araştırmadan çok bir turist cazibe merkezine dönüştü. 500 metre çapıyla Evren’in derinliklerinden gelen sinyalleri yakalaması için tasarlanan FAST, insanların neden olacağı sinyal kirliliğinden uzak kalacağı bir köşeye inşa edilmişti. Yine de, açıldığı günden bu yana tam 4 milyon kişinin ziyaret ettiği dev teleskop, daha bir yılını doldurmadan ana görevinden tamamen uzaklaşabilir.
South China Morning Post gazetesinde yer alan bilgiye göre, 2017 sonuna kadar FAST’ı ziyaret edecek turist sayısı 10 milyonu bulacak. Bu durumda, Guizhou eyaletinin insandan arındırılmış (9,000 kişilik bir yerleşim boşaltıldı) bir noktasına inşa edilen 180 milyon dolarlık ‘mega yapı’ bilimsel işlevlerini yerine getirmek konusunda son derece zorlanabilir.
En büyük radyo teleskop unvanını elinden aldığı Porto Riko’daki Arecibo Gözlemevi’nden (305 metre) neredeyse 200m daha geniş olan FAST, henüz görmeyi başaramadığımız galaksilerden gelen sinyalleri ve kütleçekim dalgalarının izlerini tespit etmeyi amaçlıyor. Bunu yapabilmesi için insan kaynaklı elektromanyetik dalgalardan tamamen uzak kalması ve uzaydan gelen sinyallerin direkt dev çanağında toplaması gerekiyor. Gelinen noktaya bakılırsa, Çin hükümeti modern dünyanın yeni harikalarından biri olan mega yapıyı gurur taslamak için kullanacak.
Çin’in dev teleskobu Tabby’nin yıldızını dinleyecek
Turist akınını karşılamak için 46 otel inşa edildi
Açıkçası FAST’ı çıplak gözle görmek isterdim. Ancak dünyanın en ıssız noktası Atacama Çölü’nde yer alan Paranal Gözlemevi gibi yerler turistlere açılırsa bilimsel işlevlerini tamamen yitirmeleri söz konusu. Bu yüzden Paranal, Hawaii’deki Mauna Kea veya Arecibo Gözlemevi gibi yerler sadece belli izinler kapsamında gezilebiliyor. Evren’den gelen sinyalleri toplamak için inşa edilen en güçlü teleskobun Çin Seddi gibi bir turist mekanına çevrilmesi, bilimin geleceği açısından hiç mantıklı değil.
Dış basındaki bilgilere bakıldığında, Çinlilerin şu an bilimden çok milli gurur ile meşgul oldukları öne çıkıyor. FAST’ın büyüklüğü hakkında (haklı da olarak) yorumlarda bulunmaktan ve gördüğü ilgiyi övmekten geri kalmıyorlar. Örneğin projede yer alan bir bilim insanı şu ifadeyi kullanmış:
“Eğer FAST’ın çanağını şarapla doldursaydık, Dünya’da yaşayan 7 milyardan insandan her birine 5 şişe düşerdi.”
Adının açıklanmasını istemeyen bir yetkili, bölge yetkililerinin yoksulluğu ortadan kaldırmak ve kalkınma için teleskobu kullandıklarını belirtti. Şu ana kadar gelen turistleri ağırlamak için inşa edilen 46 otel ve 100’den fazla restoran bunun en büyük örneği. Xinhua ajansında yer alan bir diğer bilgiye göre, bölgede inşa edilen eğlence parkı kapasitesinin 10 katı insana hizmet veriyor. Çılgın gibi FAST’a akan turistlerin mobil cihazlarını kullanmaları için izin almaları gerekiyor. Ancak buna tahminen binlercesinin uymadığını söylemek zor değil. Akıllı telefonlar, dijital kameralar vb. cihazlar, teleskoptan en az 5 kilometre ötede kullanılmak zorunda.
Dünya dışı yaşam arayacak teleskop faaliyete geçti
Turizm günlük maliyeti fazlasıyla karşılıyor
Ortaya çıkan tabloda Çinli yetkililerin karar vermesi gereken önemli hususlar var. FAST’ın günlük operasyon maliyeti 400,000 yuan (60,000 dolar) olarak beliriyor. Öte yandan teleskobun neredeyse bir yılda getirdiği kazanç 4,6 milyon dolar.
İki yıllık bir kalibrasyon sürecine devam eden FAST, bugüne dek birçok önemli veri toplamayı başardı. Bir tanesi, 1,351 ışık yılı ötede yer alan bir pulsarın sinyalleri. Astronomiye muazzam katkılar yapabilecek FAST’ın insan gürültüsünden uzak bir şekilde çalışması çok önemli. Çinli yetkililer gerçekten 13,7 milyar yıl öncesine (Büyük Patlama’nın yaşandığı ilk zamanlara) erişmek istiyorsa, turist meselesini bir kazan-kazan stratejisi ile çözmeli. Veya, parayı bir kenara koyarak bölgeyi turistlere kapamalı.
Eğer milyarlarca yıl önce var olmuş gelişmiş medeniyetlerin sesini duymamızı, modern teleskop ve uyduların göremediği galaksileri görmemizi ve fiziğin sınadığı kuramları kozmik boyutlarda incelememizi sağlayacaksa, turistlerin acilen yok edilmesi çok iyi bir gelişme olur. Sanal gerçeklik gibi teknolojiler ile birkaç yıla kalmadan FAST’ı olduğumuz yerden gezebileceğimize eminim.